Οι περισσότεροι έχουν δει τη φωτογραφία με τον φράχτη στον Πάνορμο της Μυκόνου και έχουν ενοχληθεί. Πολλά έχουν γραφτεί σε ό,τι αφορά τις παρανομίες, αλλά τίποτα δεν έχει γραφτεί για το νομοθετικό πλαίσιο που οδηγεί συχνά στην καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, και –κατά την άποψή μου– η εικόνα που είδαμε οφείλεται εν μέρει και στο νομοθετικό αυτό πλαίσιο και στην εφαρμογή του.
Κατ’ αρχήν, νομικά οι λέξεις αιγιαλός και παραλία δεν αντιστοιχούν σε αυτό που εμείς αντιλαμβανόμαστε ως αιγιαλό και παραλία όταν χρησιμοποιούμε τις λέξεις αυτές στην καθημερινότητά μας. Η σχετική νομοθεσία του αιγιαλού και της παραλίας είναι του υπουργείου Οικονομικών και στην ουσία ρυθμίζει το ιδιοκτησιακό καθεστώς των εκτάσεων μέσα από αυτούς τους νομικούς όρους. Στο πλαίσιο προσδιορισμού του ιδιοκτησιακού καθεστώτος ο νόμος περιλαμβάνει και τον νομικό όρο του παλαιού αιγιαλού, που είναι το τμήμα της ξηράς που ήταν παλαιότερα ο αιγιαλός (πρόσχωση). Ο παλαιός αιγιαλός ανήκει στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου –παρότι ο νόμος πλέον τη χαρακτηρίζει κοινόχρηστη– και δεν περιλαμβάνεται στο σχετικό εδάφιο του νόμου που μνημονεύει την περιβαλλοντική σημασία του αιγιαλού και της παραλίας, παρότι τις περισσότερες φορές δεν διαφέρει γεωμορφολογικά από τον αιγιαλό και την παραλία, ενώ αρκετές φορές πρόκειται για έλη ή μικρούς υγροτόπους.
Ετσι λοιπόν, αφενός ο αιγιαλός, η παραλία και ο παλαιός αιγιαλός δεν καθορίζονται από τα βιοτικά και αβιοτικά (γεωμορφολογικά) χαρακτηριστικά τους –όπως καθορίζει ο νόμος για τις παράκτιες περιοχές που ποτέ δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή– και αφετέρου η νομοθεσία όχι μόνο δεν προστατεύει επαρκώς τις ακτές, αλλά εξαιτίας των ίδιων των ορισμών καταλαμβάνονται «νομίμως» εκτάσεις που είναι π.χ. αμμώδεις από τους όμορους ιδιοκτήτες, το ίδιο, δε, το κράτος εκποιεί ή εκμισθώνει τον παλαιό αιγιαλό χωρίς να ενδιαφέρεται για την προστασία αυτών των εκτάσεων. Και καθώς θεωρείται ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου, ο μισθωτής το νέμεται συχνά ως τμήμα του ιδιωτικού του χώρου.
Από την προκήρυξη της ΕΤΑΔ φαίνεται ότι μέρος του παλαιού αιγιαλού στον Πάνορμο μισθώνεται στην εταιρεία που κατασκεύασε τον φράχτη στην ακτή. Είναι, δε, πιθανόν η θέση του φράχτη να ταυτίζεται με τη χάραξη του παλαιού αιγιαλού στην περιοχή.
Σημειώνεται πως στην προκήρυξη της ΕΤΑΔ αναφέρεται ότι «στην περίπτωση ύπαρξης αυθαίρετων κατασκευών ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει να προβεί στην οριστική τακτοποίησή τους, δυνάμει του Ν. 4495/2017 κατ’ εφαρμογήν των διατάξεων του άρθρου 97 του Ν. 4849/2021 (ΦΕΚ 270Α/05.11.2021), στο όνομα της ΕΤΑΔ κατόπιν εξουσιοδότησης (σύμφωνα με το συνημμένο υπόδειγμα iii του Παραρτήματος Β) και σύμφωνα με τις κείμενες πολεοδομικές διατάξεις». Δηλαδή μπορεί να νομιμοποιηθούν αυθαίρετες κατασκευές.
Το νομοθετικό καθεστώς πρέπει να τροποποιηθεί προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος που δεν είναι μόνο τα έσοδα, αλλά πρωτίστως η προστασία του περιβάλλοντος.
Η νομοθεσία αναφέρεται στην απόσταση των κτισμάτων από τη γραμμή του αιγιαλού και οι φράχτες δεν αντιμετωπίζονται ως κτίσματα. Αν και με τον Ν. 1337/1983 δεν επιτρέπεται η κατασκευή περίφραξης σε απόσταση 500 μ. από την ακτή, εντούτοις προβλέπονται εξαιρέσεις για ορισμένες χρήσεις. Πάντως η περίφραξη δεν επιτρέπεται να τοποθετηθεί σε απόσταση μικρότερη των 50 μ. από τον αιγιαλό.
Σε πρόσφατο νομοσχέδιο πέρασε διάταξη που μείωνε την απόσταση τουριστικών κτισμάτων από τον αιγιαλό στα 30 μ. Λαμβάνοντας υπόψη το πόσο προβληματικοί είναι οι παραπάνω ορισμοί καταλαβαίνει κανείς ότι η μείωση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε ορισμένες περιπτώσεις σε αλλοίωση ή καταστροφή της παράκτιας ζώνης.
Δεν αρκεί λοιπόν να τιμωρηθούν οι παρανομούντες, αλλά πρέπει επιτέλους οι διοικούντες να συνειδητοποιήσουν ότι δεν μπορεί όλα να αντιμετωπίζονται ως οικόπεδα προς εκμετάλλευση με οποιοδήποτε κόστος, ιδίως σε ό,τι αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι δε νομοθετούντες (και εδώ περιλαμβάνονται όχι μόνο όσοι εισηγούνται αλλά και όσοι ψηφίζουν τις εισηγήσεις) πως το νομοθετικό καθεστώς πρέπει να τροποποιηθεί ενοποιώντας όλα τα νομοθετήματα προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος που δεν είναι μόνο τα έσοδα, αλλά πρωτίστως η προστασία του περιβάλλοντος. Εξάλλου, ο τουριστικός πόρος είναι το περιβάλλον και είναι θέμα χρόνου η αλλοίωσή του να λειτουργήσει αρνητικά ως προς την προσέλκυση τουριστών.
Η προστασία των ακτών σχετίζεται με τα χαρακτηριστικά τους και όχι με ενιαία αριθμητικά όρια (που αν θέλαμε να μιλάμε για προστασία θα έπρεπε να ρυθμίζουν την ελάχιστη ζώνη προστασίας και όχι τη μέγιστη). Μπορεί σε μια περίπτωση τα 30 μ. να διασφαλίζουν την προστασία τους, μπορεί σε άλλη τα 200 μ. να μην είναι καν επαρκή. Το λιγότερο πάντως που θα μπορούσε να κάνει άμεσα η πολιτεία είναι να ενεργοποιήσει το νομοθετικό πλαίσιο για τις παράκτιες περιοχές και να πάψει να θεωρεί τους παλαιούς αιγιαλούς οικόπεδα.
Ο κ. Νίκος Βίττης είναι ειδικός επιστήμονας στον Συνήγορο του Πολίτη.