Η Ημέρα της Ευρώπης σήμερα μας προτρέπει να σκεφτούμε πόσα πέτυχαν οι χώρες της ηπείρου με την πρωτοφανή, εθελούσια συνεργασία και συνύπαρξή τους, τι απειλεί την ειρήνη και την ευημερία τους και πώς μπορούν οι λαοί της να εξασφαλίσουν όσα έχουν κερδίσει και να ενισχύσουν τη θέση τους στο μέλλον. Τελευταίως ήρθε στο προσκήνιο η ανάγκη για «στρατηγική αυτονομία», όπως την προτείνει ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν – η Ενωση να διαθέτει το πολιτικό και στρατιωτικό βάρος ώστε να μπορεί να πρωταγωνιστήσει στη διεθνή σκηνή αυτοτελώς. Η στενότερη σχέση των χωρών-μελών εγείρει και ερωτήματα σχετικά με τον βαθμό που θα παραχωρήσουν κυρίαρχα δικαιώματα στην Ενωση.
Αυτό που ίσως δεν έχει συζητηθεί όσο θα έπρεπε είναι το πώς θα διαμορφωθεί η κοινωνία της Ενωσης. Πώς θα εξελιχθεί η οικονομία ώστε οι πολίτες να αισθάνονται ασφάλεια, ευημερία και αλληλεγγύη μεταξύ τους;
Η άνοδος κινημάτων που εκφράζουν ακραίες πολιτικές και αμφισβητούν τις αρχές της Ε.Ε. δείχνει ότι διογκώνεται η δυσαρέσκεια πολιτών για την οικονομική κατάσταση.
Ισως ένας λόγος που αυτή η πτυχή της ζωής στην Ε.Ε. δεν συζητείται όσο ζητήματα όπως η φύλαξη των συνόρων και η διεθνής παρουσία της Ενωσης, είναι ότι το θεωρούμε δεδομένο πως εδώ εξασφαλίζονται τα δικαιώματα, η ασφάλεια και η ευημερία του ατόμου περισσότερο απ’ ό,τι στον υπόλοιπο κόσμο. Γνωρίζουμε ότι ευρωπαϊκές χώρες που παραβιάζουν τις αρχές της Ενωσης όσον αφορά την προστασία του ατόμου ή του περιβάλλοντος αντιμετωπίζουν έλεγχο και κυρώσεις. Το ότι αυτό ενίοτε δεν αποδίδει άμεσα δεν μειώνει τη σημασία του γεγονότος ότι η Ενωση έχει προτεραιότητα την προστασία των πολιτών όλων των χωρών-μελών μέσω της κυριαρχίας του νόμου. Και, επειδή είναι δημοκρατίες, οι πολίτες κρίνουν την πορεία της χώρας τους και, συνεπώς, της Ενωσης. Ετσι, η άνοδος κινημάτων που εκφράζουν ακραίες πολιτικές και αμφισβητούν το «σύστημα» και τις αρχές της Ε.Ε. δείχνει ότι διογκώνεται η δυσαρέσκεια πολιτών για την οικονομική κατάσταση και για τις προοπτικές τους.
Αυτό το φαινόμενο δεν περιορίζεται στην Ευρώπη. Η συνεχόμενη παρουσία του Ντόναλντ Τραμπ στην πολιτική σκηνή είναι σύμπτωμα της ταραχής που προκάλεσε η παγκοσμιοποίηση χωρίς όρια – χωρίς την προστασία τοπικών κοινωνιών και εργαζομένων. Η κυβέρνηση Μπάιντεν σπεύδει να διαμορφώσει νέες συνθήκες, όπου η εγχώρια βιομηχανία θα προστατεύεται από τις ακρότητες της ελεύθερης αγοράς. Το ίδιο συμβαίνει και στην Ε.Ε. Ευτυχώς, στην Ενωση η ανισότητα δεν είναι τόσο προχωρημένη. Εδώ δεν διχάζει η φορολόγηση των πλουσιότερων για την ευημερία του συνόλου (όπως στις ΗΠΑ), ούτε αποφασίζει η κεντρική διοίκηση χωρίς να λογαριάζει τους πολίτες (όπως έχουμε δει στην Κίνα). Οι Ευρωπαίοι πολίτες παραμένουν στο επίκεντρο της προσοχής των κυβερνήσεών τους και των ευρωπαϊκών θεσμών.
Γι’ αυτό, όσο νωρίτερα συνειδητοποιήσουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες ότι είναι κρίσιμο τα εισοδήματα των πολιτών να είναι ικανοποιητικά, και οι κοινωνικές παροχές εξασφαλισμένες, τόσο πιο ισχυρή θα βγει η Ευρώπη από τη διεθνή ταραχή.