Τέτοιες ευκαιρίες δεν σου τις δίνει κάθε μέρα η Ιστορία. Να γιορτάσεις την πολιτική σου επικράτηση την ημέρα που το έθνος σου γιορτάζει την ιστορική του επικράτηση. 29η Μαΐου 1453, 29η Μαΐου 2023. Περίπου έξι αιώνες μετά, η Τουρκία ξαναβρίσκει τον οθωμανικό της εαυτό. Και τον ξαναβρίσκει στο μνημείο που τον απέκτησε, την Αγία Σοφία. Είναι αξιοπερίεργο το ιδιαίτερο ψυχολογικό σύνδρομο που συνδέει την Αγία Σοφία με τη συλλογική τους συνείδηση. Δεν χορταίνουν να την ανακαταλαμβάνουν. Οταν τη μετέτρεψαν και πάλι σε μουσουλμανικό τέμενος από μουσείο της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς το γιόρτασαν σαν να την είχαν, επιτέλους, καταλάβει. Ο Ερντογάν αποφάσισε να γιορτάσει τον νέο αιώνα του έθνους του με μια προσευχή στην Αγία Σοφία. Τέτοια επιμονή να αποδείξουν ότι η Αγία Σοφία είναι δική τους, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη. Θα μου πείτε ότι υπάρχει και μια άλλη Τουρκία, εκκοσμικευμένη, ευρωπαϊκή. Ομως η Τουρκία που ανακαταλαμβάνει κάθε τόσο την Αγία Σοφία για να τονώσει την αυτοπεποίθησή της είναι η πλειοψηφική. Δείκτης της απόστασης που τη χωρίζει από τη νοοτροπία του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Γιορτάζουν τους θριάμβους τους όχι τιμώντας ένα μνημείο που το δημιούργησαν οι πρόγονοί τους, αλλά ένα μνημείο που το κατέλαβαν οι πρόγονοί τους από τους δημιουργούς του.
Οι πέντε αιώνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έφτιαξαν αρχιτεκτονική. Μόνο τα έργα του Σινάν φτάνουν. Το Σεμινιγιέ στην Αδριανούπολη, το τέμενος του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς στην Κωνσταντινούπολη. Θα μου πείτε οι επιρροές από την αρχιτεκτονική της Αγίας Σοφίας είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς. Ομως αυτός είναι ο κανόνας. Ο πολιτισμός δημιουργεί οικειοποιούμενος τα επιτεύγματα των προκατόχων του. Αλλο αυτό, ωστόσο, και άλλο η σχέση της σημερινής Τουρκίας με την Αγία Σοφία. Δεν τους ενδιαφέρει τόσο ότι δημιούργησαν δικά τους μνημεία με πρότυπο την Αγία Σοφία. Εκείνο που βαραίνει στην ψυχική τους ενδοχώρα είναι ότι την κατέλαβαν. Ο Ερντογάν τούς θυμίζει ότι το μεγάλο ιστορικό τους κατόρθωμα είναι ότι υπήρξαν κατακτητές. Δεν έχει και άδικο εδώ που τα λέμε. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν άφησε το σημαντικό πνευματικό έργο που δημιούργησε το αραβικό χαλιφάτο.
Δεν είμαι τουρκολόγος, ούτε ειδικός στη διεθνή πολιτική. Προσπαθώ απλώς να εξηγήσω γιατί η ρητορική του Ερντογάν, ακόμη και το ανάκτορό του, αγγίζει την ψυχή της βαθιάς Τουρκίας. Η ρητορική είναι τμήμα της πραγματικότητας, το ψυχικό της απείκασμα. Τα σύμβολα δεν είναι ποτέ αδιάφορα. Και η Αγία Σοφία είναι σύμβολο ενός κατακτητή που η σύγχρονη Ιστορία τον ανάγκασε να απωθήσει τις επιθυμίες του.