Hταν χαρακτήρας. Χαρακτήρας με τη σημασία που δίνει στη λέξη ο Αμπού στους Eλληνες του 1850: «Δεν είναι ούτε ιδιαίτερα έξυπνοι ούτε ιδιαίτερα μορφωμένοι. Τι χαρακτήρες όμως!». Μόνο που ο Πάγκαλος ήταν και έξυπνος και μορφωμένος. Και το απέδειξε στις κρίσιμες στιγμές της πολιτικής του σταδιοδρομίας. Στη διεκδίκηση των Μεσογειακών Προγραμμάτων, στα Iμια, στην ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. μαζί με τον αείμνηστο Γιάννο Κρανιδιώτη, αλλά και στον καιρό των μνημονίων. Hταν ειλικρινής και δεν δίσταζε να θυσιάσει τη δημοφιλία του για να υπηρετήσει την ειλικρίνειά του. «Oλοι μαζί τα φάγαμε». Η σκληρή αμεσότητα της διαπίστωσης θυμίζει Αριστοφάνη. Το μεγάλο προτέρημα του πατέρα της κωμωδίας δεν είναι το γέλιο. Το γέλιο είναι η απόδειξη της καίριας αμεσότητας της παρατήρησης. Μόνο που η κωμική μούσα στην αρχαία Αθήνα είχε την ασυλία του Διονύσου. Ο κωμωδιογράφος είχε το δικαίωμα να πει οτιδήποτε για οποιονδήποτε. Ο Πάγκαλος το είπε αυτό χωρίς να προσδοκά κάποια προστασία, ούτε του ίδιου του πολιτικού χώρου. Το είπε όταν το «κοινό περί δικαίου αίσθημα» έψαχνε ενόχους για να απαλλάξει εαυτόν από τις ευθύνες της κατάρρευσης. Και κανείς, βέβαια, τότε δεν είχε την ψυχραιμία να καταλάβει πως η χρήση του πρώτου πληθυντικού προσώπου είχε και τον χαρακτήρα της αυτοκριτικής. «Ολοι μαζί τα φάγαμε επειδή σας διορίσαμε». Φταίμε κι εμείς που σας διορίσαμε, φταίτε κι εσείς που εξαγοράζατε την ψήφο σας με διορισμούς. Τι πιο ειλικρινές. Τι πιο καθαρό. Ομως, ο πανικός της οικονομικής κατάρρευσης δεν άντεχε ούτε την ειλικρίνεια ούτε την καθαρότητα.
Την ίδια εκείνη εποχή, ο Πάγκαλος, τρώγοντας με την παρέα του σε μια ταβέρνα στα Καλύβια, δέχθηκε επίθεση με γιαούρτια από μια ομάδα «Αγανακτισμένων» – ιστορικός ευφημισμός για τον κοινό τραμπουκισμό της αλητείας. Τότε, αν δεν κάνω λάθος, είχε διαπιστώσει πως «η ένταξη στον ΣΥΡΙΖΑ είναι ζήτημα πολιτισμού». Ταύρος στο υαλοπωλείο της δημοκρατικής υποκρισίας. Χρειαζόταν πολύ θάρρος για να το πεις αυτό ως πολιτικός και όχι ως σχολιαστής της πολιτικής ζωής. Και αυτό το θάρρος το είχε ο Πάγκαλος. Ηταν θέμα χαρακτήρα; Ηταν οξύθυμος. Ποιος δεν θυμάται τα χαστούκια που είχε μοιράσει στους μεταφραστές του υπουργείου Εξωτερικών, οι οποίοι καθυστερούσαν πέραν των ανεκτών ορίων τη μετάφραση εγγράφων, απ’ αυτά που αποτελούν την καθημερινότητα του πολίτη. Εκανε ό,τι θα ήθελαν, αλλά δεν μπορούσαν, να κάνουν όσοι περίμεναν ένα πιστοποιητικό γέννησης μεταφρασμένο στα αγγλικά για να εγγραφούν σε κάποιο πανεπιστήμιο.
Ηταν χαρακτήρας ο Πάγκαλος. Και γι’ αυτό, αν και οξύθυμος, συνεργάστηκε με τους δύο ηγέτες που σηματοδότησαν την επί εικοσαετία ηγεμονία του ΠΑΣΟΚ, τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον Κώστα Σημίτη. Ανήκει σ’ αυτήν την εποχή της ελληνικής πολιτικής ζωής, η οποία γεννούσε προσωπικότητες. Στη δημοκρατία δεν μετρούν μόνον οι ιδέες, όσο σωστές κι αν είναι ή φαίνονται. Μετρούν και τα πρόσωπα που θα τις υλοποιήσουν. Πόσες σωστές ιδέες έχουν πέσει στο κενό επειδή δεν βρήκαν πρόσωπο;
Σημειωτέον ότι αυτά τα γράφει κάποιος ο οποίος ψήφισε το ΠΑΣΟΚ μόνον όταν ανέλαβε την ηγεσία του ο Κώστας Σημίτης. Οταν, δηλαδή, το ΠΑΣΟΚ μετατοπίσθηκε προς τη σοσιαλδημοκρατία. Ας μην ξεχνάμε ότι επί Ανδρέα Παπανδρέου η «σοσιαλδημοκρατία» ή η «κεντροαριστερά» ήσαν καταδικασμένες από την ιδεολογία του «κινήματος» που διεκδικούσε την ηγεμονία της Αριστεράς, εμφυλιοπολεμικής και τριτοκοσμικής. Ειρωνεία της Ιστορίας. Ο πατέρας του Ανδρέα ήταν αντικομμουνιστής. Ο πατέρας του Σημίτη ήταν υπουργός Γεωργίας στην κυβέρνηση του βουνού.
Για να ερμηνεύσουμε την καχεξία της σημερινής Κεντροαριστεράς, δεν φτάνει μόνον η πολιτική και οικονομική της αμηχανία, η οποία την καταδυναστεύει σε ολόκληρη την Ευρώπη. Χρειάζεται και μια αποτίμηση του ανθρώπινου δυναμικού της. Της λείπουν τα πρόσωπα που μπορούν να εμπνεύσουν. Για φαντασθείτε έναν δημόσιο διάλογο ανάμεσα στον μακαρίτη πλέον Πάγκαλο και στον Ανδρουλάκη. Θα τον έτρωγε σε δυο μπουκιές. Ηταν βουλιμικός ο μακαρίτης και το πλήρωσε με τη ζωή του. Χαλάλι του. Μας άφησε ως κληροδότημα τον χαρακτήρα του και την ειλικρίνειά του.