Θα ήταν εύκολο να μιλήσει κανείς με όρους παρελθόντος για τον Θόδωρο Πάγκαλο. Να τον αρχειοθετήσει στο μουσείο των πολιτικών προσωπικοτήτων που άφησαν όχι ένα αλλά πολλά ίχνη στη ζωή της χώρας.
Τα κεφάλαια του βίου του, η μεταπολιτευτική περίοδος στην οποία συμμετείχε σε πρωταγωνιστικούς ρόλους (έως και την πρώτη δεκαετία του 2000), ο θυελλώδης χαρακτήρας του, όλα επαναδιατυπώθηκαν τις τελευταίες ημέρες λόγω του θανάτου του. Η πληθωρική προσωπικότητά του αποτυπώθηκε σε συνεντεύξεις του, κείμενα και αφηγήσεις που δημοσιεύτηκαν ή προβλήθηκαν.
Αντιγράφω από τον αποχαιρετισμό του Νότη Παπαδόπουλου στην «Κ» (1/6): «Η ζωή είναι μία και μοναδική. Να τη φας με το κουτάλι και να τη ζήσεις όπως εσύ θέλεις. Μέρα που περνάει, δεν ξαναγυρνάει. Και στο τέλος θα θυμάσαι μόνο τις γυναίκες που σ’ αγάπησαν και αγάπησες. Τίποτε άλλο δεν μένει», του είχε πει ο Θόδωρος Πάγκαλος, την τελευταία φορά που ειδώθηκαν.
Διαθήκη που ταιριάζει στο προφίλ του ανθρώπου· στον κοσμοπολιτισμό του, στην «μποέμ» διάθεση με την οποία προσέγγιζε και απολάμβανε πτυχές της πραγματικότητας. Μιλώντας με ανθρώπους που ήταν κοντά του, σταχυολογώ επίθετα με τα οποία τον χαρακτήρισαν και τα παραθέτω: εγωκεντρικός, υπερόπτης, βουλιμικός, ανεξέλεγκτος, ακέραιος, δημοκράτης, διεθνής, απολάμβανε την πρόκληση. Δεν χαριζόταν σε κανέναν, τον διέκρινε μια ψυχική ανεξιθρησκεία.
Για δηλώσεις του, που κατά καιρούς είχαν προκαλέσει έως και διπλωματικά επεισόδια, είχε διευκρινίσει:
Δεν ντύθηκε το «κουστούμι» που επιβάλλει η εθιμοτυπία των θέσεων για να μην τις απολέσει. Τώρα, το νέο μοντέλο της πολιτικής είναι καλο- γυαλισμένο, πορεύεται με οδηγίες χρήσης.
«Για τίποτε απ’ όλα αυτά δεν αισθάνομαι βαρύτατη ενοχή, θα μπορούσα να μην τα έχω πει, θα μπορούσα επίσης να μη λέω τίποτα ποτέ, όπως δεκάδες άλλοι που παριστάνουν τον πολιτικό. Αυτό που δεν θα μπορούσα να κάνω είναι να λέω κάθε φορά αυτό που αρέσει σε κάποιους».
Πόσο «cool» και «trendy» θα ήταν με τους σημερινούς όρους των σόσιαλ μίντια ο Θόδωρος Πάγκαλος; Θα άντεχε η περσόνα του (που κάποιες φορές, παρά την ευφυΐα του, δεν απέφευγε τον λαϊκισμό και ένα ιδιότυπο «μπούλινγκ» στους συνομιλητές του) να δίνει μάχες εικόνας ή τοξικότητας στο Διαδίκτυο σε καθημερινή σχεδόν βάση; Η πολιτική θερμοκρασία των καιρών μας πόσο θα του ταίριαζε; Το ερώτημα δεν είναι τόσο ρητορικό. Οι σύγχρονες ηγεσίες οφείλουν να είναι, σε μεγάλο βαθμό, τεχνοκρατικές για να μπορούν να διαχειριστούν κρίσιμα ζητήματα και όλο και πιο επείγοντα προβλήματα. Ταυτόχρονα, οφείλουν να έχουν ενεργούς και διαρκώς τροφοδοτούμενους (με νέο υλικό) σοσιαλμιντιακούς λογαριασμούς. Και, κυρίως, ένα λόγο ασφυκτικά προσεκτικό και ελεγχόμενο. Να μην κρέμεται κλωστούλα, να μην εξέχει τίποτα που δεν είναι προμελετημένο (γιατί και οι «εκρήξεις» προβάρονται), γιατί ο φόβος του διασυρμού ή της μεγαφωνικής κακοποίησης μιας φράσης, έκφρασης ή συμπεριφοράς είναι διαρκώς παρών.
Στους «Δακτύλιους του Κρόνου» ο Βίνφριντ Γκέοργκ Ζέμπαλντ, αναζητώντας τις ρίζες της ανθρώπινης εξουσίας, διαπιστώνει «πως όσο πιο φανταχτερά είναι τα μέσα που η ίδια χρησιμοποιεί προς επίδειξη τόσο περισσότερο κυριεύεται από την αγωνία μην τυχόν και απολέσει την παντοκρατορία που έχει συγκεντρώσει στα χέρια της με τόσο καταστροφικό μόχθο…».
Δεν είναι εντελώς τυχαία ή συμπτωματική η αναφορά στον Ζέμπαλντ. Οταν συναντηθήκαμε με τον Θ. Πάγκαλο πριν από 13 χρόνια για τη στήλη «Γεύμα» της εφημερίδας, γνωρίζοντας ότι είναι βιβλιοφάγος –δεν κατανάλωνε βιβλία, άφηνε να τον διαμορφώσουν– του δώρισα το βιβλίο αυτό του Ζέμπαλντ. Ηξερε τον συγγραφέα. Τον σχολιάσαμε. Για πολύ λίγο εστιάσαμε στο θέμα της «εξουσίας». Το μόνο που δεν τον απασχολούσε ήταν η φαντεζί πλευρά, της επίδειξης. Για την «αγωνία της απώλειας», δεν είμαι σε θέση να κρίνω. Ομως, όπως και να ‘χει, δεν ντύθηκε το «κουστούμι» που επιβάλλει η εθιμοτυπία των θέσεων για να μην τις απολέσει. Χειρίστηκε τους τίτλους με τον τρόπο που του υπαγόρευαν η ψυχοδομή του, το βλέμμα του στη ζωή και στους ανθρώπους. Ο,τι κι αν αυτό σημαίνει. Καθόλου εξιδανικευτικό, αφού είχε, ούτως ή άλλως, τη σφραγίδα του.
Μπορεί ο Θ. Πάγκαλος να ήταν μια sui generis περίπτωση στο μεταπολιτευτικό πολιτικό σκηνικό. Οπως και να ‘χει, όμως, αντιπροσώπευε μια «σάρκινη» εκδοχή πολιτικής, με μόρφωση και κοσμοπολιτισμό, μπορεί σαρωτική, μπορεί δυσβάσταχτη για κάποιους, πάντως «σάρκινη», που έφαγε τη ζωή με το κουτάλι. Πλέον, το υπόδειγμα έχει αλλάξει. Το νέο μοντέλο είναι καλογυαλισμένο, ακόμη κι αν παριστάνει ή εκπροσωπεί το «λαϊκό», πορεύεται με οδηγίες χρήσης.