Είναι αρετή η αυθεντικότητα;

Είναι αρετή η αυθεντικότητα;

2' 53" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Από τη μέρα που είδα στη Στέγη την παράσταση «Rohtko» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκας Τβαρκόφσκι, παρατηρώ με ελαφρά καχυποψία την προσωπογραφία (λάδι σε καμβά) της προγιαγιάς, που είναι στον τοίχο του καθιστικού. Η υπογραφή του ζωγράφου δεν είναι από αυτές που θα άξιζε τον κόπο να πλαστογραφηθεί αλλά, παρ’ όλα αυτά, λόγω συναισθηματικής αξίας, άρχισα να αμφιβάλλω. Επί χρόνια, ήξερα ότι είναι έργο του Γ. Σ. Κι αν το έκανε κάποιος μαθητής του; Αν κάποιος άγνωστος, αρκετά ταλαντούχος, με την καθοδήγησή του, απέδωσε τα χαρακτηριστικά του αυστηρού προσώπου με τον κότσο, τη δαντέλα στο μπούστο, την οβάλ καρφίτσα και το ίδιο, μεγάλο, δαχτυλίδι στα λευκά δάχτυλά της;

Και λοιπόν; Ας υποθέσουμε ότι δεν είναι αυθεντικός. Παύει η προγιαγιά να έχει τη θέση της στην, εσωτερική, οικογενειακή ιστορία; Είναι λιγότερο ωραία η αποτύπωση, «ξεθώριασαν» τα χρώματα, αλλοιώθηκε η έκφρασή της;

Μια αληθινή ιστορία για πλαστά έργα τέχνης, ο Ρόθκο, το ψεύτικο που μεταλλάσσεται σε νέο πρωτότυπο.

Η 4ωρη παράσταση για τον σπουδαίο Λετονοαμερικανό ζωγράφο Μαρκ Ρόθκο (ο τίτλος είναι εσκεμμένος αναγραμματισμός), από τους πρωτοπόρους του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, εγείρει ερωτήματα πάνω στη σημασία του αυθεντικού, στην αξία της τέχνης, στη σημασία της στη ζωή μας, όπως και τον ρόλο των μουσείων μέσα στο κυρίαρχο ψηφιακό περιβάλλον, αγγίζοντας και πολλά άλλα παράπλευρα θέματα. Δεν θα σχολιάσουμε κατά πόσον επιτυγχάνει ο σκηνοθέτης τον (ασαφή μάλλον) στόχο του. Ούτε αν το υβριδικό, εντυπωσιακό θέαμα, περισσότερο σινεμά/βίντεο αρτ και λιγότερο θέατρο, επαρκεί για να κρατήσει ζωντανό το ενδιαφέρον του θεατή στις 3.30 ώρες καθαρής διάρκειας. Αλλη συζήτηση αυτή.

Ας παραμείνουμε στο περιστατικό που ήταν η αρχική πηγή έμπνευσης: Ενα τεράστιο σκάνδαλο στη σύγχρονη ιστορία της τέχνης στις ΗΠΑ, όταν η Αν Φρίντμαν, υπεύθυνη της γκαλερί-θεσμού στη Ν. Υόρκη, Νόντλερ, προώθησε προς πώληση πλαστούς πίνακες διασήμων εξπρεσιονιστών (Πόλοκ, Ρόθκο, Μάδεργουελ) σε διάστημα μιας 15ετίας. Οι πίνακες αποδείχθηκε πως ήταν έργα του Κινέζου ζωγράφου και μαθηματικού Πέι-Σεν Κιαν από το Κουίνς της Νέας Υόρκης. Το χρονικό της απάτης καταγράφηκε στο ντοκιμαντέρ του Netflix «Made You Look: Μια αληθινή ιστορία για πλαστά έργα τέχνης».

Το διαφωτιστικό ντοκιμαντέρ (μιλούν δεκάδες πρόσωπα – συλλέκτες, δικηγόροι, κριτικοί, διευθυντές μουσείων, η ίδια η Φρίντμαν και ο Πέι-Σεν Κιαν) φωτίζει τις πολλές όψεις του δίπολου αυθεντικότητα – πλαστότητα. Από τα μέσα της 10ετίας του ’90, πάνω από 60 πλαστά έργα πουλήθηκαν έναντι 80 εκατ. δολαρίων. Η δίκη ολοκληρώθηκε το 2019, όταν διευθετήθηκε η 10η και τελευταία αγωγή σχετικά με πλαστό πίνακα του Ρόθκο, που αγοράστηκε για 5,5 εκατ. δολάρια. Η Αν Φρίντμαν εξακολουθεί να πουλάει έργα τέχνης. Ο Πέι-Σεν Κιαν χαρακτηρίζεται ιδιοφυής και εξαιρετικά μελετημένος, ενώ ο ίδιος ισχυρίζεται ότι «δεν έκανε αντίγραφα προς πώληση». Οι Κινέζοι, μάλιστα, έχουν παράδοση 1.000 και πλέον ετών στη σωστή αντιγραφή, την οποία θεωρούν τον καλύτερο φόρο τιμής προς έναν παλαιότερο καλλιτέχνη, αλλά και δοκιμασία των δεξιοτήτων του αντιγραφέα. Στην παράσταση του Τβαρκόφσκι περιλαμβάνεται και ένας κινεζικός νεολογισμός, το shanzhai, που σημαίνει «ψεύτικο» και αρχικά χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει τα πλαστά επώνυμα προϊόντα. «Τα shanzhai, όμως, προσαρμόζονται πολύ γρήγορα στις νέες συνθήκες, εκμεταλλεύονται τις δυνατότητές τους για να βελτιωθούν και μεταλλάσσονται από μόνα τους σε νέα πρωτότυπα. Τα shanzhai υπονομεύουν τη δύναμη, την αυθεντία και την τεχνογνωσία του πρωτοτύπου. Αποδομούν τη δημιουργία ως πράξη κατασκευής πραγμάτων εκ του μηδενός και διαθέτουν μια παιγνιώδη, άναρχη ενέργεια» (από το σημείωμα της Στέγης). Η ρευστότητα των καιρών μπορεί να χαρακτηριστεί και «παιγνιώδης», αρκεί να μην έχει πληρώσει κάποιος εκατομμύρια για να αποκτήσει το «αυθεντικό». Η προγιαγιά, πάντως, παραμένει αγέρωχη στο τελάρο της. Η αλήθεια ή όχι της υπογραφής ελάχιστα απασχολεί.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή