Ο τρόμος και η δυσπιστία καλύπτουν τα πάντα. Χάρη στην παγκοσμιοποίηση των πληροφοριών, οι ίδιες αντιδράσεις παρατηρούνται την ίδια στιγμή στα πιο απόμακρα μέρη του πλανήτη. Επαναλαμβάνουμε τις ίδιες εκφράσεις μπροστά στις ίδιες τηλεοπτικές εικόνες, αρνούμενοι να πιστέψουμε αυτό που συμβαίνει.
Με εύλογη αγωνία, ζητούμε πολιτική πυγμή για να αντιμετωπίσουμε τις απειλές, να εντοπίσουμε και να τιμωρήσουμε τους ενόχους και να ανακτήσουμε κάτι από τη χαμένη εμπιστοσύνη.
Ομως, η πυγμή που ζητείται από τους ίδιους πολιτικούς, που συχνά γίνονται αντικείμενο περιφρόνησης, δεν πρέπει να περιοριστεί στα λόγια. Πρέπει να έχει την ευαισθησία να ακούει το αίσθημα των πολιτών αλλά να μην παρασύρεται από αυτό. Πρέπει να είναι περισσότερο αποτελεσματική και λιγότερο θεαματική. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η φρίκη που ζούμε θα μετριαστεί, όμως η απειλή θα παραμείνει και αν κάνουμε λάθη θα αυξηθεί.
Η παγκόσμια τάξη πραγμάτων, μετά το τείχος του Βερολίνου στον τομέα της ασφάλειας, δεν έχει προσδιοριστεί ούτε έχει εκφραστεί, διότι απλούστατα ώς τώρα δεν είχαν εντοπιστεί οι πραγματικές απειλές. Ομως, οι επιθέσεις ενάντια στους δίδυμους πύργους και στο Πεντάγωνο έδρασαν ως καταλύτες στην παγκόσμια οικονομική κρίση, την οποία σε λίγους μήνες θα ταυτίζουμε με τις επιθέσεις.
Επειδή έχουμε την ανάγκη να δώσουμε ένα πρόσωπο στο κακό, κινδυνεύουμε να δαιμονοποιήσουμε το διαφορετικό, ό,τι έχει άλλες θρησκευτικές πεποιθήσεις, πολιτισμικές συνήθειες και χρώμα δέρματος. Ετσι, πλησιάζουμε προς έναν κόσμο όπου οι διαχωριστικές γραμμές θα είναι διαφορετικές απ’ ό,τι πριν το 1989, όμως εξίσου επικίνδυνες για την ειρήνη.
Μπορούμε να επιλύσουμε το πρόβλημα της ασφάλειας; Γίνεται να αψηφήσουμε τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης στην οποία έχουμε ήδη εισέλθει; Είναι δυνατόν να κυβερνηθεί ένας κόσμος που χαρακτηρίζεται από την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, της πληροφορίας και τώρα του… τρόμου;
Οι αποφάσεις
Το πόσο σωστές θα είναι οι απαντήσεις που θα δώσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ έχει τεράστια σημασία για την παγκόσμια ειρήνη. Θεωρώ ότι το 1989 ήταν το τέλος του 20ού αιώνα, ενώ οι βάρβαρες αυτές επιθέσεις η αρχή του 21ου. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι στο διάστημα που μεσολάβησε δεν είχαμε συναίσθηση των αλλαγών που συντελούνταν και των επιπτώσεών τους.
Οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν ότι η μάχη ενάντια στην τρομοκρατία μπορεί να κερδηθεί αν αναγνωρίσουμε ότι η πραγματική απειλή είναι αυτή και όχι οι άλλες, οι υποθετικές, από τις οποίες δήθεν θα μας προστάτευε η αντιπυραυλική ασπίδα. Αν αυτό το αποδεχθούμε, συνειδητοποιούμε ότι οι πληροφορίες αποτελούν το 85% του αγώνα για την εξάρθρωση του φαινομένου, ενώ οι επιχειρήσεις για τη σύλληψη των τρομοκρατών αποτελούν μόλις το 15%.
Το πλέον δραματικό είναι ότι οι πληροφορίες στις οποίες αναφέρομαι είναι ήδη διαθέσιμες σχεδόν στο σύνολό τους. Για να επιτύχουμε τη μέγιστη αποτελεσματικότητα θα έπρεπε να τις κοινοποιούμε σε μια σειρά συμμαχικών χωρών, όμως αυτό δεν συμβαίνει. Είναι πιο εύκολο να ανταλλαγούν πληροφορίες μεταξύ συμμάχων σε μια κλασική στρατιωτική επιχείρηση παρά σε μία μάχη ενάντια σ’ αυτόν τον τύπο της απειλής.
Παράλληλα, οι άμεσες προσπάθειες για την αποκλιμάκωση της έντασης στη Μέση Ανατολή και σε άλλες θερμές περιοχές είναι απαραίτητες για να προωθηθεί μια νέα αρχιτεκτονική διεθνούς συνύπαρξης. Η Ευρωπαϊκή Ενωση θέλει και μπορεί να παίξει τον ρόλο της με αυστηρότητα και αποφασιστικότητα και να μην ακολουθεί μόνο τις αποφάσεις των άλλων.
Με δεδομένη την οικονομική συγκυρία, οι πολιτικοί πρέπει να κάνουν ένα βήμα μπροστά, ώστε να πείσουν τις αγορές για όσα δεν μπορούν να τις πείσουν οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές τους. Περισσότερη ρευστότητα, μικρότερα επιτόκια και η συλλογιστική του Κέινς προσαρμοσμένη στη νέα πραγματικότητα. Ολα αυτά, όταν το αίσθημα ασφάλειας μπροστά στην τρομοκρατία βελτιωθεί, θα βοηθήσουν στην υπέρβαση της κρίσης.
Η οικονομία
Τέλος, η αταξία της παγκοσμιοποίησης, με τα αταίριαστα στοιχεία της, τα ασυγκράτητα κύματα μεταναστών που θέλουν να γλιτώσουν από τη φτώχεια ή την τυραννία, το απρόβλεπτο χρηματοοικονομικό καζίνο ή το εντεινόμενο εθνοτικό μίσος, έχει ανάγκη μια νέα παγκόσμια τάξη. Αυτή πρέπει να επιλέξει στοιχεία που θα διευκολύνουν τη διακυβέρνηση και όχι θεωρητικές κατασκευές όπως η «παγκόσμια διακυβέρνηση» των καρτεσιανών. (Ποιον θα δεχόμασταν ως πρόεδρο αυτού του παγκόσμιου διευθυντηρίου;)
Αυτές που θα μπορούσαν να προσφέρουν μια νέα μορφή διακυβέρνησης, πιο εξισορροπημένη και αλληλέγγυα, είναι οι περιφερειακές συσπειρώσεις όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση ή η Μερκοσούρ. Η πορεία προς μια καλύτερη παγκόσμια διακυβέρνηση πρέπει να συνοδευτεί από την αναδιάρθρωση οργανισμών όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τα Ηνωμένα Εθνη.
Ετσι, είναι όχι μόνο επιθυμητό αλλά και εφικτό να βελτιώσουμε την ασφάλεια, εντοπίζοντας και πατάσσοντας τη χειρότερη γνωστή μορφή εγκληματικότητας: την τρομοκρατία. Η τρομοκρατία είναι ο πιο επικίνδυνος και προφανής εχθρός της ειρηνικής και ελεύθερης συνύπαρξης.
Μπορούμε να τα επιτύχουμε όλα αυτά χωρίς να εντείνουμε το μίσος μεταξύ πολιτισμών ή θρησκειών, διότι το πρόβλημα δεν βρίσκεται ούτε στον πολιτισμό ούτε στη θρησκεία. Ομως, η σύγχυση κινδυνεύει να εντείνει τα χάσματα αντί να τα γεφυρώσει.
Μπορούμε να εκτονώσουμε τις περιφερειακές εντάσεις που απειλούν με επέκταση της βίας. Η Μεσόγειος, λίκνο του πολιτισμού, πρέπει να ξεπεράσει τις αναταραχές που τη συγκλονίζουν από άκρο σε άκρο. Ο Καύκασος, τον οποίο δεν θέλουμε ούτε να ξέρουμε, θα παίξει σημαντικό ρόλο στο μέλλον.
Μπορούμε να καταπολεμήσουμε την πρώτη κρίση της νέας οικονομίας, η οποία δήθεν δεν θα είχε κύκλους αλλά θα ευημερούσε διαρκώς, την ώρα που η φτώχεια αυξάνεται, ενώ η ποσότητα και η ποιότητα της διεθνούς συνεργασίας αλλά και η συνοχή στο εσωτερικό των κρατών χάνεται.
Μπορούμε, τέλος, να οικοδομήσουμε μία Ευρώπη της Πολιτικής, στην οποία θα έχουν ενισχυθεί οι θεμελιώδεις αξίες, και η οποία θα δρα ως παγκόσμια δύναμη για να βελτιώσει την εσωτερική συνοχή και να συνεισφέρει αποφασιστικά στη διεθνή ειρήνη και αλληλεγγύη.
Αγαπητοί μου αναγνώστες, η απάντηση σε απλοϊκά διλήμματα πολλές φορές είναι τόσο δύσκολη όσο και το να αποδείξεις μια πρόταση αυταπόδεικτη. Νομίζω ότι από τα παραπάνω συνάγεται και η τοποθέτηση στο δεύτερο «δίλημμα»: καταπολέμηση της τρομοκρατίας ή Ανθρώπινα Δικαιώματα και πολιτικές ελευθερίες. Υπενθυμίζω ότι δυτικά κράτη διεξήγαγαν ολοκληρωτικό πόλεμο κατά του φασισμού και του ναζισμού χωρίς ούτε στιγμή να αναστείλουν τη δημοκρατική τους λειτουργία. Το πρόβλημα συνεπώς τίθεται διαφορετικά.
Αλλά να δείτε που τίποτα πια δεν αποκλείεται…