Εμποροι αυτοκινήτων, στην Ελλάδα αλλά και στην Αμερική, αλυσίδες διανομής ηλεκτρικών συσκευών και δεκάδες άλλες επιχειρήσεις προσφέρουν τα προϊόντα τους με μηδενικό επιτόκιο για μια μεγάλη περίοδο. Οι ίδιες οι τράπεζες επιδοτούν τα στεγαστικά δάνεια τον πρώτο χρόνο. Το χρήμα έγινε φθηνό. Λογικά, κάτι τέτοιο συμβαίνει όταν η προσφορά χρήματος γίνεται αχαλίνωτη. Στην παρούσα συγκυρία όμως δεν είναι τόσο ότι κάποιες οικονομικές Αρχές αποφάσισαν να αφήσουν το χρήμα να ρέει στην οικονομία. Αυτό που προέχει είναι να διασφαλιστεί η κατανάλωση προϊόντων που παράγονται σωρηδόν, σε μια αγορά γεμάτη αβεβαιότητες για το μέλλον. Προϊόντα και υπηρεσίες που απευθύνονται όμως σε νοικοκυριά που διαθέτουν ήδη τα περισσότερα απ’ αυτά. Οχι, βεβαίως, στους «μη προνομιούχους», τους οποίους, προφανώς, δεν κατόρθωσε να εξαλείψει η μακρόχρονη θητεία του κόμματος που εφηύρε το σύνθημα. Οσο κι αν θα ήθελαν να τα αποκτήσουν τα τόσο απλόχερα παρεχόμενα αγαθά το εισόδημά τους, αυτό που λένε οι τραπεζίτες «οικονομικό προφίλ», δεν τους το επιτρέπει.
Ωστόσο, οι κεντρικές τράπεζες συνεχίζουν την πολιτική μείωσης των βασικών επιτοκίων τους. Η αμερικανική κεντρική τράπεζα, που διοικείται από τον μάγο των αγορών Αλαν Γκρίνσπαν, έριξε το επιτόκιο του δολαρίου στο 2% και το πιθανότερο είναι πως μέχρι το τέλος του έτους θα το μειώσει στο 1,75%. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που είναι πλέον η «δική μας» τράπεζα, αποφάσισε στην ίδια κατεύθυνση χθες, περιορίζοντας το βασικό επιτόκιο του ευρώ στο 3,25%. Προφανώς και αυτή θα συνεχίσει τη μείωση, μάλλον κατά 0,25 της μονάδας, μέχρι τις εορτές.
Η ανταμοιβή της αποταμίευσης είναι ήδη πενιχρή. Το σύνθημα είναι «καταναλώστε για να μη τα χάσετε». Ούτε η επένδυση σε «έξυπνα» χρηματιστηριακά προϊόντα αποτελεί εναλλακτική λύση, αφού κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος ότι οι αγορές θα πάνε καλύτερα και θα δώσουν αποδόσεις υψηλότερες από κάποια σύνθετα καταθετικά προϊόντα. Η εντολή είναι σαφής και δεν χωρεί παρερμηνείες: κατανάλωση, τώρα!
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η πτώση των μεγάλων οικονομιών σε κατάσταση ύπνωσης είναι το χειρότερο σενάριο που έχουν κατά νουν οι υπεύθυνοι για την οικονομική πολιτική των μεγάλων οικονομικών περιοχών. Το παράδειγμα της Ιαπωνίας, όπου τα επιτόκια έχουν προ πολλού μηδενιστεί, χωρίς ωστόσο να ξυπνά η εσωτερική κατανάλωση, είναι ο εφιάλτης των κεντρικών τραπεζιτών. Δυστυχώς όμως, είναι εξαιρετικά πιθανόν ότι το (αντι)παράδειγμα της λαμπρής αυτής χώρας θα βρει μιμητές.
Τα αμερικανικά επιτόκια βρίσκονται χαμηλότερα από τον πληθωρισμό, ενώ στην Ευρώπη συμβαίνει το αντίθετο. Λογικό, αφού στις ΗΠΑ χτύπησε ήδη το πρώτο τρίμηνο συρρίκνωσης της οικονομίας, ενώ το ευρωπαϊκό εγχώριο προϊόν μπορεί να περιορίζεται αλλά παραμένει θετικό.
Οι κεντρικές τράπεζες παίζουν το τελευταίο τους χαρτί. Οταν τα επιτόκια πηγαίνουν κάτω από το 2%, με τον πληθωρισμό να βρίσκεται στο καναβάτσο, το μόνο που μπορεί να κάνουν οι μεγάλοι τραπεζίτες, στην Αμερική και την Ευρώπη, είναι να περιμένουν να περάσει η καταιγίδα. Μέχρι τότε, μόνον τα μεγάλα σκάφη, όπως είναι οι κρατικοί προϋπολογισμοί, έχουν τη δυνατότητα να ριψοκινδυνεύσουν την έξοδό τους από το λιμάνι της δημοσιονομικής λιτότητας.
Σε κάθε περίπτωση όμως, παραμένει εξαιρετικά αμφίβολο κατά πόσον η μείωση των επιτοκίων μπορεί, από μόνη της, να διατηρήσει τις ευρωπαϊκές οικονομίες στην επιφάνεια και, ακόμη περισσότερο, να τις οδηγήσει σε ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης.
Ερώτημα στο οποίο εύκολα μπορεί κανείς να απαντήσει στην περίπτωση της Ελλάδας. Αρκεί να σκεφτούμε τι (δεν) έκαμαν οι επιχειρήσεις «μας» με τον πακτωλό των «τζάμπα» κεφαλαίων που πήραν από το Χρηματιστήριο.