Η Τουρκία χάνει τη μάχη στο Κυπριακό, και όσο πιο γρήγορα το αντιληφθεί τόσο λιγότερη θα είναι η ζημία που θα υποστεί.
Για πρώτη φορά η γειτονική χώρα βρίσκεται σε τόσο δεινή θέση στο συγκεκριμένο ζήτημα και ο χρόνος λειτουργεί εις βάρος της. Τη στιγμή που η οικονομία της παραπαίει και έχει περισσότερο από ποτέ ανάγκη την ενίσχυση Ευρωπαίων και Αμερικανών, στις δυτικές πρωτεύουσες αναπτύσσεται μια εμφανής δυσφορία για τη στάση της Αγκυρας που χαρακτηρίζεται από «μη συνεργάσιμη» έως «απαράδεκτη και ζημιογόνος για την ίδια».
Εγκυρες πληροφορίες από Αμερικανούς και Ευρωπαίους διπλωμάτες που παρακολουθούν το θέμα, συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η συνεχιζόμενη αδιαλλαξία του Ραούφ Ντενκτάς και η απειλητική ρητορική της Τουρκίας το μόνο που επιτυγχάνουν είναι να ενισχύουν τη θέση της Λευκωσίας και να οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. και στην απομάκρυνση της ανάλογης προοπτικής για την Τουρκία. Ταυτόχρονα, εντείνουν τη δυσφορία που επικρατεί τους τελευταίους μήνες στους κόλπους των Ευρωπαίων εταίρων ως απόρροια της επιμονής της Τουρκίας να θέτει ουσιαστικά βέτο στη δημιουργία της ευρωπαϊκής άμυνας εάν δεν αποκτήσει η ίδια λόγο σε ό,τι αφορά τη λειτουργία της.
Απογοητευμένος από τη στάση του κ. Ντενκτάς, και κατ’ επέκτασιν της Τουρκίας, εμφανίσθηκε και ο Κόφι Ανάν στη συνάντησή του με τον Κύπριο πρόεδρο Γλαύκο Κληρίδη χθες τα ξημερώματα (ώρα Ελλάδας) στην έδρα των Ην. Εθνών. Κύκλοι του διεθνούς οργανισμού και άλλοι Δυτικοί διπλωμάτες εξακολουθούν πάντως να αισιοδοξούν ότι τελικά θα καταστεί δυνατή η επανέναρξη των συνομιλιών, ίσως και εντός του επομένου μηνός.
Για τις ΗΠΑ, τον στενότερο φίλο και σύμμαχο της Τουρκίας, η στάση της Αγκυρας όχι μόνο δεν κρίνεται ικανοποιητική, αλλά δημιουργεί προβλήματα σε μια ευαίσθητη περίοδο όπου η Ουάσιγκτον επιχειρεί να ενισχύσει τη διεθνή συμμαχία κατά της τρομοκρατίας.
Αμερικανός αξιωματούχος τόνισε στην «K» ότι στη διάρκεια των επόμενων κρίσιμων μηνών η Ουάσιγκτον θα αποφύγει να πάρει απόλυτα σαφή θέση υπέρ της ένταξης της Κύπρου στην Ε.Ε., ακόμη και χωρίς λύση, έτσι ώστε να διατηρήσει τη δυνατότητα άσκησης πίεσης και προς τα δύο μέρη. Εάν, όμως, φθάσει η ώρα της ένταξης και δεν έχει σημειωθεί πρόοδος, δεν θα έχει πλέον άλλη επιλογή από το να την υποστηρίξει. Παραταύτα, η τουρκική κυβερνητική ελίτ δεν δείχνει να αντιλαμβάνεται αυτό το νέο πλαίσιο που διαμορφώνεται σε σχέση με την Κύπρο.
Αυτό φάνηκε και από τις τελευταίες απειλές Ετσεβίτ περί ενσωμάτωσης του βόρειου τμήματος. Ισως να αποτελούν το πρώτο σκέλος μιας συστηματικής απόπειρας εκφοβισμού της ελληνικής και της ελληνοκυπριακής πλευράς, αλλά και άσκησης πίεσης προς τον διεθνή παράγοντα, με απώτερο στόχο την εξασφάλιση περαιτέρω παραχωρήσεων πριν από την τελική λύση. Να πρόκειται δηλαδή για «διαπραγματευτική τακτική». Ισως η Αγκυρα πιστεύει πως η κρίση στο Αφγανιστάν αυξάνει τη στρατηγική της σημασία – όχι μόνο λόγω της γεωγραφικής της θέσης αλλά και λόγω του ότι είναι το μόνο κοσμικό κράτος με μουσουλμανικό πληθυσμό και μπορεί να λειτουργήσει ως «παράδειγμα». Ετσι, επιλέγει να σκληρύνει τη θέση της στο Κυπριακό, θεωρώντας ότι η Δύση δεν θα διακινδυνεύσει μια σύγκρουση μαζί της τη στιγμή που την έχει ανάγκη γεωστρατηγικά. Τέλος, υπάρχει πάντα η εκτίμηση ότι η «σκληρή γραμμή» προέρχεται ουσιαστικά από τους στρατιωτικούς που φοβούνται την απώλεια της επιρροής τους εάν η χώρα προσεγγίσει περισσότερο την Ε.Ε.
Ο,τι και αν συμβαίνει, οι Τούρκοι πρέπει να καταλάβουν ότι πλησιάζει η ώρα των αποφάσεων. Εάν τους ενδιαφέρει η ευρωπαϊκή προοπτική και η οικονομική ανάπτυξη τότε η κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουν είναι σαφής: άμεση επανέναρξη συνομιλιών και σύντομα λύση. Τη στιγμή που έχουν πολιτικά και οικονομικά ανάγκη τη Δύση, περισσότερο ίσως από κάθε άλλη φορά, καλά θα κάνουν να «ζυγίσουν» με ψυχραιμία την κατάσταση και να υιοθετήσουν μια διαλλακτική και συνεργάσιμη στάση που θα περιορίζει τις απώλειές τους. Ο υπουργός Εξωτερικών Ισμαήλ Τζεμ δήλωσε πρόσφατα ότι σύντομα η Τουρκία θα κληθεί να πάρει δύσκολες αποφάσεις. Είναι βέβαιο ότι αυτές θα είναι καθοριστικές για το μέλλον της. Και η ώρα πλησιάζει.
* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι καθηγητής στην έδρα K. Καραμανλή στο Fletcher School of Law & Diplomacy, ΗΠΑ και μέλος του Δ.Σ. στο Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ).