Με αφορμή την επίθεση κατά των ΗΠΑ στη Νέα Υόρκη και την αμερικανική αντεπίθεση στο Αφγανιστάν, η στήλη έχει σημειώσει ότι η ηθική ανάλυση δεν πρέπει να συγχέεται με τη στρατηγική. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο σχολιασμός των πραγμάτων από ηθική άποψη περιττεύει, αλλά ότι το να προσπαθεί κανείς να δει πώς έχουν και πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα είναι εντελώς άλλο (και έχει «απτότερη» χρησιμότητα) από το να σημειώνει πώς θα έπρεπε να είναι…
Η αντιδιαστολή δεν είναι ψυχικά εύκολη, αφού, όποτε σχολιάζουμε κάτι οδυνηρό, ο ξηρός ρεαλισμός μας φαίνεται κυνικός. Και αν αυτό συμβαίνει στο ζήτημα του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας», συμβαίνει ακόμη περισσότερο και πολύ συχνότερα στο ζήτημα της μετανάστευσης. Εκεί, ο φόβος μήπως ανοίξουμε την πόρτα σε ρατσιστικές απόψεις οδηγεί συχνά στην άρνηση των δυσμενών συνεπειών. Αισθάνεται, φαίνεται, κανείς ότι, αν παραδεχθεί π.χ. πως η ανοργάνωτη μετανάστευση επιτείνει την εγκληματικότητα, στηρίζει τη ξενοφοβική ρητορική και, για να την αποτρέψει, προτιμά να αρνείται το γεγονός ακόμη και όταν οι στατιστικές το επιβεβαιώνουν. Η επιλογή μας, όμως, να αποφεύγουμε την πραγματικότητα δεν σημαίνει ότι η τελευταία αυτή δεν υπάρχει. Τα γεγονότα αναπτύσσουν τη δυναμική τους και οι υπεκφυγές απλώς μας καθιστούν απροετοίμαστους για τις συνέπειες, που οπωσδήποτε θα έρθουν.
Το ζήτημα προέκυψε με ανανεωμένη ένταση την εβδομάδα που πέρασε τόσο με το καράβι των 714 απόκληρων στη Ζάκυνθο, όσο και με τη νέα έκθεση του ΟΗΕ για τον παγκόσμιο πληθυσμό, που προβλέπει ότι ο πλανήτης θα «μαυρίσει» από 9 δισ. ανθρώπους. Και στις δύο περιπτώσεις έχει κανείς την αίσθηση ότι δεν αποφύγαμε την ανάμειξη πραγματισμού και ηθικής, παρακάμπτοντας τελικώς το πρόβλημα. Και όμως. Το ότι η ανθρωπιά επιβάλλει να δεχθούμε τους δύσμοιρους δεν απαντά στην ερώτηση τι θα κάνουμε με τις επόμενες καραβιές, που είναι βέβαιο ότι θα πολλαπλασιάζονται όσο τα πλήθη των δύστυχων αυξάνονται. Αναλόγως στο θέμα του πληθυσμού.
Η άποψη ότι πρόβλημα δεν είναι η πληθυσμιακή διόγκωση, αλλά η φτώχεια είναι ηθική, όχι όμως και απολύτως ρεαλιστική. Πρώτον, γιατί κανείς δεν έχει την απάντηση στο ερώτημα πώς θα μπορούσαν όλοι να… γίνουν πλούσιοι. Δεύτερον, επειδή είναι μάλλον βέβαιο ότι, αν ο πλανήτης «σηκώνει» και δέκα δισεκατομμύρια τρεφόμενα αξιοπρεπώς, δεν μπορεί να αντέξει ούτε πέντε διαβιούντα όπως οι Δυτικοί, πολλώ μάλλον όπως ο Βορειοαμερικανοί, που καταναλώνουν το 25% της παγκόσμιας ενέργειας. Το ότι η σημερινή κατανομή πλούτου είναι άδικη, δεν σημαίνει ότι υπάρχει μία άλλη, δίκαιη, που θα φέρει τα 6 ή 9 δισ. στο σημερινό επίπεδο των 400 εκατομμυρίων…
Τα προβλήματα, με δύο λόγια, υπάρχουν – και η εκδήλωσή τους δεν θα περιορισθεί στη διόγκωση της μετανάστευσης. Τα δισεκατομμύρια της Ασίας έχουν ήδη μετατοπίσει προς τα εκεί το κέντρο βάρους του πλανήτη και δεν είναι καθόλου απίθανο να πυροδοτήσουν στο μέλλον πολιτικές συγκρούσεις πολύ κρισιμότερες για την ανεπτυγμένη Δύση από ό,τι το μεμονωμένο πλήγμα κατά της Νέας Υόρκης…