Π ιστοποιώντας τη διαφορά σοβαρότητας που τον χαρακτηρίζει από τον μέσο όρο των Αμερικανών πολιτικών, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Κόλιν Πάουελ εξέπληξε τους ακροατές του κατά την ανοικτή σύνοδο του Συμβουλίου Ασφαλείας, αποστασιοποιούμενος πλήρως από την τρέχουσα στη χώρα του ερμηνεία των τρομοκρατικών επιθέσεων ως προϊόντος ενός ισλαμικού (υπο)πολιτισμού, που έχει χαρακτηριστικά τη βία και τον θρησκευτικό φανατισμό.
Η πολιτισμική αυτή εκδοχή δεν διεκδικεί δάφνες επιστημονικής τεκμηρίωσης, αλλά «κρατεί καλά», επειδή, αποδίδοντας την εξτρεμιστική βία σε πολιτισμικές δυνάμεις, αποφεύγει κάθε σύνδεσή της με εθνικά, πολιτικά και οικονομικά αιτήματα -άρα και κάθε συζήτηση για αλλαγή της πολιτικής της Δύσης. Σε πλήρη αντίθεση, ο κ. Πάουελ υποστήριξε ευθαρσώς ότι ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας ξεκινά από την κατάσταση στις κατά τόπους χώρες και ότι η επιτυχία του έχει ως προϋπόθεση την προώθηση της δημοκρατίας, την καταπολέμηση της φτώχειας, αλλά και την «επίλυση των συγκρούσεων» στα κράτη αυτά. Με τον τρόπο αυτό, ο Αμερικανός υπουργός απορρίπτει την άποψη που θέλει την εξτρεμιστική βία αποκλειστικό προϊόν τυφλού φανατισμού, την ερμηνεύει βάσει αντικειμενικών παραμέτρων και διαβλέπει την αντιμετώπισή της μέσα από τη βελτίωση των τελευταίων.
Αν η πρωτοτυπία των απόψεων Πάουελ επισημάνθηκε από τα ειδησεογραφικά πρακτορεία, το πόσο αποκλίνουν από την αμερικανική -και δη τη ρεπουμπλικανική- κρατούσα γνώμη μπορεί να γίνει αντιληπτό μόνον αν λάβει κανείς υπόψη ότι τέτοιου είδους «κοινωνικές» ερμηνείες της βίας δεν γίνονται δεκτές στις ΗΠΑ ούτε για την κοινή εγκληματικότητα στο εσωτερικό τους. Προσφεύγοντας σε μία άποψη αναλόγου πνεύματος με εκείνην που αποδίδει την τρομοκρατία σε πολιτισμικά χαρακτηριστικά, οι συντηρητικοί και οι νεοφιλελεύθεροι Αμερικανοί υποστηρίζουν ότι η εγκληματικότητα οφείλεται στον χαρακτήρα των αδικηματιών και όχι στο περιβάλλον κοινωνικού αποκλεισμού στο οποίο διαβούν. Η θεωρητική αυτή γραμμή μπορεί να προσκρούει στην πραγματικότητα, έχει όμως το προσόν ότι «ξεμπερδεύει» μια και καλή με κάθε συζήτηση για την ανάγκη κοινωνικών προγραμμάτων, άρα και με κάθε συζήτηση χρηματοδότησης τέτοιων προγραμμάτων.
Η αναλογία μεταξύ εσωτερικού εγκλήματος και διεθνούς τρομοκρατίας δεν σταματά στο πνεύμα της ερμηνείας εκτείνεται στον λόγο, για τον οποίον υιοθετούνται αυτές οι ερμηνευτικές εκδοχές και στις συνέπειες, που θα είχε ο ασπασμός της αντίθετης άποψης και η προσπάθεια υλοποίησής της. Πράγματι, οι υποστηρίζοντες ότι η εγκληματικότητα είναι θέμα χαρακτήρος και ότι άρα τα πολλά-πολλά κοινωνικά προγράμματα περιττεύουν δεν το κάνουν τόσο από μικρόνοια, όσο για να αποτρέψουν την απόσπαση πόρων από τους ίδιους -τους ευπόρους δηλαδή της κοινωνίας- προς χρηματοδότηση της καλύτερης ζωής των αποκλήρων.
Τα πράγματα στο διεθνές επίπεδο δεν είναι διαφορετικά: η βελτίωση των συνθηκών ζωής των χειμαζομένων δισεκατομμυρίων του πλανήτη διέρχεται από τη μείωση των πόρων που καταναλώνουν τα 400 εκατομμύρια (ή λίγο παραπάνω) των ευημερούντων Δυτικών. Πράγματι, και αν ακόμη υπήρχε μία μαγική συνταγή να αυξηθεί ιλιγγιωδώς το διεθνές προϊόν και η αύξησή του να διοχετεύεται όλη στους δυσπραγούντες χωρίς μείωση του σημερινού μεριδίου των προνομιούχων (μία συνταγή που, όπως είναι γνωστό, δεν υπάρχει), είναι άκρως αμφίβολο αν θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο χωρίς βαρύ πλήγμα στην οικολογική ισορροπία: πώς π.χ. θα ήταν δυνατόν να καταναλώνεται σε όλον τον κόσμο ενέργεια ανάλογη με αυτήν που χρησιμοποιεί σήμερα η Δύση, όταν ήδη από χρόνια κρίνεται επειγόντως επιβεβλημένη η μείωση των εκπεμπομένων χλωροφθορανθράκων;
Με άλλα λόγια, το ότι ο κ. Πάουελ έχει δίκιο στο επίπεδο της ανάλυσης δεν συνεπάγεται και ότι υπάρχει λύση ή καν ότι πρόκειται να υπάρξει αλλαγή στο επίπεδο της πρακτικής, ιδίως σε μία υπερδύναμη του διαμετρήματος, αλλά και της λογικής των ΗΠΑ που δεν είναι διατεθειμένες να αποδεχθούν θυσίες «υπέρ τρίτων» -και απορρίπτουν κάθε τέτοιο ενδεχόμενο: από το πρωτόκολλο για τα βιολογικά όπλα μέχρι τις ποσοστώσεις αερίων για το φαινόμενο του θερμοκηπίου…