Μία από τις πλέον χαρακτηριστικές ήττες του εκσυγχρονισμού που επιχειρεί η χώρα μας τα τελευταία χρόνια, είναι η περιπλοκότητα, η δυσκολία, οι εμπλοκές και οι συνακόλουθες συγκρούσεις που γεννώνται κάθε φορά που πρέπει να γίνει ένα έργο. Με λογικό αποτέλεσμα την απελπιστική καθυστέρηση, το ελλιπές αποτέλεσμα, την τρομακτική διαπλοκή και, βεβαίως, την ταλαιπωρία του πολίτη, την παρεμπόδιση της παραγωγικότητας και το αλυσόδεμα της χώρας στην υπανάπτυξη.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η πρώτη και ουσιαστική ευθύνη πρέπει να επιρριφθεί στο κράτος. Ομως, το αμέσως μεγαλύτερο εμπόδιο είναι η διεστραμμένη αντίληψη του πολίτη για τη σχέση των μεγάλων, κάποτε και μικρότερων, έργων που επιλέγει η Πολιτεία, με το «προσωπικό» του συμφέρον.
Η ευθύνη για τα έργα που δεν γίνονται στην ώρα τους, καθώς και για το πολλαπλάσιο του αρχικού κόστους, βαραίνει βεβαίως τις κυβερνήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι κανείς, ποτέ, δεν έχει μπει στον κόπο να υπολογίσει το τελικό και, άρα, πραγματικό κόστος, να το συγκρίνει με εκείνο που αρχικώς είχε προϋπολογιστεί και να αποδώσει ευθύνες για συγκεκριμένα πλέον γεγονότα. Ακόμη και η παρέμβαση της Δικαιοσύνης είναι αναποτελεσματική. Σπεύδει, όταν βγαίνουν στη φόρα καταγγελίες, τροφοδοτεί πηχυαίους τίτλους, αλλά τελικώς και συνήθως υποχρεώνεται να βάλει το φάκελο της προανάκρισης στο αρχείο. Σε μια χώρα όπου όλα παίζονται μεταξύ ολίγων επιχειρηματιών και πολιτικών, κανείς πραγματικός έλεγχος δεν μπορεί να υπάρξει.
Δείτε το παράδειγμα του τμήματος της εθνικής οδού στο ύψος της Μαλακάσας. Φταίει, λένε, η Ν.Δ. επί των ημερών της οποίας τελείωσε το έργο. Είναι σαν να λέμε πως φταίει ο Τρικούπης για την τριτοκοσμική κατάσταση των σιδηροδρόμων…
Η κατασκευή ενός σύγχρονου μεγάλου δημόσιου έργου απαιτεί εξαιρετικές τεχνικές γνώσεις, άψογη οικονομική προετοιμασία και υψηλής ποιότητας εργολαβική εκτέλεση. Στις σημερινές συνθήκες, απαιτείται κάτι ακόμη: προσεκτική προετοιμασία της κοινής γνώμης, πλατιά συμμετοχή των πολιτών, οριστική επίλυση των αντιθέσεων μεταξύ συμφερόντων.
Μπορεί, κάποτε, να αρκούσε η σταθερή απόφαση ενός υπουργού, μια σαφής διαδικασία ανάθεσης και ένας καλός εργολάβος, όπως την εποχή του αείμνηστου Καραμανλή των έργων. Τώρα όμως υπάρχουν γειτόνοι, νομιμοποιηθέντες καταπατητές, εξωραϊστικοί σύλλογοι, οικολόγοι, διεθνείς συνθήκες, πολλοί και πολύ ολιγότερο ικανοί εργολάβοι, περίπλοκες και αδιαφανείς διαδικασίες δημοσίων «διαγωνισμών», κοινοτικά ταμεία, τραπεζικές χρηματοδοτήσεις, αστικά και ποινικά δικαστήρια, κοινοβουλευτικός έλεγχος, πολυφωνικά μέσα ενημέρωσης και, κυρίως, πολιτικοί με εξαιρετικά «ολίγην» πίστη στο δημόσιο λειτούργημα.
Ολα τούτα πρέπει να αλλάξουν. Η ευκαιρία υπάρχει και λέγεται τρίτο κοινοτικό πακέτο. Αρκεί να θυμηθούμε πως αυτοί οι «τρελοί Ευρωπαίοι» πείστηκαν να… ξηλωθούν προκειμένου να μειωθεί η απόσταση μεταξύ των μεγάλων και των πιο καθυστερημένων κρατών σε ό,τι αφορά την ποιότητα των υποδομών και, τελικώς, του πραγματικού πλούτου που απολαμβάνει ο πολίτης. Οι χρηματοδοτικές ενέσεις δεν σκοπεύουν μόνον στην κατασκευή των έργων. Επιδιώκουν την αλλαγή κουλτούρας στην καθημερινή (και οικονομική) ζωή, συλλογικής γνώσης και, προφανώς, της ποιότητας στη δημόσια διοίκηση.
Στην προηγούμενη περίοδο, η παραγωγή δημόσιων έργων, χρήσιμων καθ’ όλα, αποσκοπούσε στην προαγωγή των εκλογικών συμφερόντων του κυβερνώντος κόμματος, τη διανομή εισοδήματος σε ορισμένα κυκλώματα και, τελικώς, στην υποστήριξη των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης της οικονομίας. Στην εποχή που έχουμε μπροστά μας, τα δημόσια έργα θα μπορούσαν να γίνουν αφορμή και αιτία για την πραγματική αναβάθμιση του τρόπου δουλειάς της δημόσιας διοίκησης.