Από όσο γνωρίζω μέχρι τώρα δεν επιχειρήθηκε να δοθεί απάντηση ιστορικά τεκμηριωμένη και έπειτα από ιστορική έρευνα. Ετσι, κάθε χρόνο, η επέτειος του «Πολυτεχνείου» γιορτάζεται από τις νεότερες γενιές σχεδόν εν αγνοία ή υπό το βάρος μεταγενέστερων συναισθημάτων και πολιτικών συνθημάτων. Αυτό μας συμβαίνει και για άλλα ιστορικά γεγονότα. Ακόμη και για την Επανάσταση του 1821 πέρασαν πολλές δεκαετίες για να μάθουν οι Ελληνες τι ακριβώς υπήρξε και να αρχίσουν να τη γιορτάζουν… γι’ αυτό που δεν υπήρξε. Ακόμη και γι’αυτό, το μέγιστο για τον νεότερο Ελληνισμό γεγονός, με τόσο καθαρό περίγραμμα, η ιστορική έρευνα συνεχίζεται και κάθε τόσο αποκαλύπτονται πλευρές που δεν τις γνωρίζαμε.
Το «Πολυτεχνείο» είναι ένα από τα γεγονότα-ταμπού, που κανείς δεν τολμάει να τα αγγίξει και όσο δεν τα γνωρίζουμε, τόσο περισσότερο περιβάλλονται από μεταγενέστερες σκοπιμότητες και ποικίλες καπηλείες, διαστρεβλώνονται και απομακρύνονται από μας, μεταβάλλονται σε μύθους και για τους μύθους κανείς δεν διερωτάται, ούτε για την αλήθεια τους ούτε για το ψεύδος. Επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο και στο τέλος κυριαρχεί η τυπικότητα, ο βερμπαλισμός, η υποκρισία και το ψεύδος των «εθνικών εορτών».
* * *
Το «Πολυτεχνείο», ως διαμαρτυρία σπουδαστών της Αθήνας ξέσπασε σε μια αιφνίδια «άνοιξη», εν μέσω του δικτατορικού χειμώνα. Ηταν η «άνοιξη» που σημειώθηκε με τον σχηματισμό πολιτικής κυβέρνησης από τον Σπύρο Μαρκεζίνη κατά παραχώρηση φυσικά του στρατιωτικού καθεστώτος και με τους όρους του. Είχαν ήδη προκηρυχθεί εκλογές και είχε ορισθεί η ημέρα διεξαγωγής των. Χωρίς αυτή την «άνοιξη», η εξέγερση του Πολυτεχνείου θα είχε τη μοίρα της εξέγερσης των φοιτητών στη Νομική Σχολή. Σε αυτή την πολιτική «άνοιξη» του Σπ. Μαρκεζίνη θα πρέπει να αποδώσουμε την πλήρη αδράνεια των κατασταλτικών δυνάμεων του δικτατορικού καθεστώτος, που άφησαν τις πρώτες ημέρες τους σπουδαστές να συγκεντρωθούν και να οχυρωθούν στο Πολυτεχνείο. Διαφορετικά, είμαστε υποχρεωμένοι να εξετάσουμε σοβαρά την άποψη που διατυπώνεται συχνά, ότι το «Πολυτεχνείο» υπήρξε «παγίδα» που μεθοδικά έστησαν αντιμαχόμενες ομάδες του καθεστώτος και οι προσκείμενες μυστικές υπηρεσίες.
* * *
Ακολούθησαν άλλα γεγονότα, η επικράτηση του Ιωαννίδη, η πτώση του Παπαδόπουλου και του Μαρκεζίνη, κυρίως το πραξικόπημα στην Κύπρο και η εισβολή του Αττίλα και το δικτατορικό καθεστώς κατέρρευσε άδοξα και επονείδιστα ως ένοχο εθνικής προδοσίας. Οι εξελίξεις αυτές, απρόβλεπτες και αδιανόητες τον Νοέμβριο του 1973, μας έκαναν να ξεχάσουμε και να μη μελετήσουμε την «άνοιξη» του Σπ. Μαρκεζίνη και το χειρότερο να αποδώσουμε στην τότε πολιτική κυβέρνηση την ευθύνη της καταστολής. Εν τούτοις και αυτό μαρτυρείται από πολλές πλευρές, στην κυβέρνηση Μαρκεζίνη, ενδόμυχα, σιωπηρά ή ρητά, είχε στηρίξει τις ελπίδες του για τη σταδιακή και όσο γίνεται ομαλή αποκατάσταση της Δημοκρατίας σχεδόν ολόκληρος ο πολιτικός κόσμος. Τις μέρες του «Πολυτεχνείου» οι σημαντικότεροι και ωριμότεροι πολιτικοί ηγέτες δεν έκρυβαν τη διαφωνία τους, τη δυσαρέσκειά τους και τη δικαιολογημένη ανησυχία τους ότι τα γεγονότα θα ματαίωναν τις εκλογές και θα ανέτρεπαν την πορεία για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Η βάρβαρη καταστολή της εξέγερσης των σπουδαστών προκάλεσε αποτροπιασμό και αγανάκτηση στους πολιτικούς ηγέτες της εποχής εκείνης, αλλά ώς την αιφνίδια και απροσδόκητη κατάρρευση της δικτατορίας το καλοκαίρι του 1974 (με τίμημα την απώλεια της μισής Κύπρου) δεν έπαψαν να θεωρούν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου ως δυσάρεστη συγκυρία που το φθινόπωρο του 1973 ανέτρεψε τις πολιτικές εξελίξεις.
* * *
Η ιστορία δεν γράφεται ασφαλώς με μάταια «εάν». Δεν μπορούμε να συμπεράνουμε τίποτα (θα ήταν και ανώφελο). ..«εάν δεν μεσολαβούσε η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Ηταν μια αυθόρμητη αντιδικτατορική εξέγερση των σπουδαστών. Αυτό δεν μας απαλλάσσει από την υποχρέωση να μελετάμε το ιστορικό γεγονός στις συνθήκες της γένεσής του, με οργισμένη άρνηση της διαστρέβλωσης και πολιτικής καπηλείας του. Πιστεύω ότι είναι καπηλεία η αντιαμερικανική φόρτιση του εορτασμού και πολύ επικίνδυνη για τα συμφέροντα της χώρας στη σημερινή συγκυρία.