«Προσπαθώ μόνο να βοηθήσω αρρώστους ανθρώπους», είχε πει ο κ. Μάικλ Γουέστ, όταν μιλούσε -προ έτους- για την «πρώτη» κλωνοποίηση ανθρώπινου εμβρύου. Τον ισχυρισμό του κατέρριπτε και μόνον ο τίτλος του: δεν ήταν ως ερευνητής ή γιατρός που μιλούσε, αλλά ως «πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος» μιας εταιρείας γονιδιακών εφαρμογών. Ενδεδυμένος μιαν ιδιότητα, που έχει να κάνει με επενδύσεις και κέρδη, συνομολογούσε έτσι ότι δεν ήταν η συνδρομή προς τον ασθενή συνάνθρωπο που τον δονούσε – ή ότι, πάντως, δεν ήταν κυρίως αυτή: στην καρδιά του σιγόκαιγε η επιθυμία των δολαρίων.
Αν, όμως, με μόνη την επαγγελματική του θέση ο κ. Γουέστ διέψευδε την ανιδιοτέλεια που επιχειρούσε να προβάλει, αναιρούσε άραγε και το αποτέλεσμα της δράσης του; Ακόμη και αν ο ίδιος είχε στον νου μόνο τα κέρδη, έπαυε για τον λόγο αυτό η «εφαρμογή» του να βοηθά αρρώστους – έστω και μόνον αρρώστους με βαλάντιο ικανό να κορέσει τις κερδοσκοπικές προσδοκίες του; Δεν έπαυε. Ακόμη και με σκοπό το κέρδος, η παρασκευή κλώνου για την παραγωγή ενός θεραπευτικού γονιδίου θα εξακολουθούσε να παρέχει σε κάποιον πλούσιο ασθενή μια θεραπεία. Και αν η κοινότητα έκρινε αυτήν την παροχή προνόμιο ανήθικο για έναν ηλικιωμένο κροίσο, πώς θα την έκρινε για έναν άτυχο νεαρό πλούσιο – ή, αύριο, για έναν άτυχο νέο φτωχό, στον οποίο η γενναιοδωρία ενός συστήματος υγείας ή ενός ιδιωτικού εράνου θα καθιστούσε προσιτό το θαυματουργό γονίδιο;
Η εξωσωματική γονιμοποίηση και οι διάφορες μέθοδοι «υποβοηθούμενης αναπαραγωγής», οι ακρότερες των οποίων δεν αφήνουν από τη φυσική πατρότητα ή μητρότητα των γονέων παρά μόνον ένα σπέρμα ή ένα ωάριο ή ούτε καν αυτό, δεν θέτουν το ίδιο έντονα ηθικά ζητήματα όπως η κλωνοποίηση, δεν είναι όμως και τόσο μεγάλες οι διαφορές. Απλώς έχουμε ήδη αποδεχθεί πολλές απ’ αυτές τις μεθόδους. Τις έχουμε συνηθίσει. Και επιχειρούμε, ήδη, να τις ρυθμίσουμε νομοθετικά. Δεν μας ενοχλεί που οι περισσότερες απ’ αυτές για το κέρδος επινοήθηκαν. Προσβλέπουμε, παρά ταύτα, στο αποτέλεσμά τους. Δεν είναι καθόλου απίθανο στο μέλλον να συνηθίσουμε και να ρυθμίσουμε με τον ίδιον τρόπο και την κλωνοποίηση.
Είναι γι’ αυτό κακή η νομοθετική κατοχύρωση των εξωσωματικών; Το αντίθετο. Ακριβώς γι’ αυτό είναι επιβεβλημένη. Οι νόμοι μας δεν μπορούν να αγνοούν την πραγματικότητα, αλλά ούτε και να αφήνουν αρρύθμιστες τις πολύπτυχες μεθόδους της «αφύσικης» γονιμοποίησης, εγκαταλείποντας τους εμπλεκομένους σε νομικά κενά, δυσχέρειες και εκβιασμούς. Από την άποψη μάλιστα αυτή, πρέπει κανείς να πιστώσει στην επιτροπή Κουμάντου όχι μόνο τη μελέτη του ζητήματος και των διαφόρων πτυχών του, αλλά και τη συνείδηση ότι ο νόμος δεν μπορεί να προσπερνά μα ούτε έχει τη δύναμη να κάμψει τις βαθιές επιθυμίες των ανθρώπων, όπως δεν μπορεί να εκριζώσει τα… (επτά;) θανάσιμα αμαρτήματα. Οι κοινωνίες είναι ανθρώπινες κοινωνίες, η ίδια η ιστορία ανθρώπινη ιστορία? και ο άνθρωπος-σημείο αναφοράς δεν θα παραιτηθεί από τους καρπούς των επιτευγμάτων του. Οτι η επιτροπή Κουμάντου άφησε ανοιχτό το θέμα της θεραπευτικής κλωνοποίησης (ενώ απαγορεύει την αναπαραγωγική) δείχνει σε ποιο βαθμό αποδέχθηκε αυτό το δεδομένο, που πλήθος ελληνικών (και ξένων) νόμων προσπερνά σε μια αλαζονική, υπερρυθμιστική διάθεση.
Ηθικά και θρησκευτικά διλήμματα: ο άνθρωπος ως Θεός. Βιολογική εκτροπή. Παραδοχή της ανισότητας ευκαιριών ακόμη και στην αναπαραγωγή. Εγωκεντρισμός των δυτικών προνομιούχων την ώρα που χιλιάδες παιδιά πεθαίνουν από πείνα. Ναι, έτσι είναι. Αλλά πότε αυτά βάρυναν, όποτε κληθήκαμε να κρίνουμε τη δική μας ευημερία και τη δική μας ζωή; Και αν δεν βαρύνουν όταν παλεύουμε να αποκτήσουμε λιμουζίνες, γιατί θα βαρύνουν για να αποκλείσουν σε ένα ζευγάρι με πρόβλημα γονιμότητας το όνειρο ενός παιδιού – έστω με εξωσωματική, έστω με παρένθετη μητέρα;
Προσωπικά, πιστεύω στην προμηθεϊκή διάσταση του ανθρώπου και τα θρησκευτικά διλήμματα δεν με απασχολούν. Απλώς δεν βλέπω (ίσως όχι ακόμη) γιατί πρέπει κανείς να πολεμάει τόσο τη Φύση για ένα παιδί. Το βλέπουν, όμως, σχεδόν όλοι γύρω μου. Ζούμε την αγωνία και τα όνειρα φίλων και γνωστών μας. Τα όνειρα για μια κούνια στο σπίτι, για την ταραχή από ένα παιδικό κλάμα. Αξίζουν την ικανοποίηση του ονείρου τους. Και το νομοσχέδιο τους δίνει τη δυνατότητα να την προσπαθήσουν με νομιμότητα, αξιοπρέπεια και ασφάλεια.