H κοινοποίηση του σχεδίου Ανάν για το Κυπριακό, αύριο το απόγευμα, σηματοδοτεί την πιο κρίσιμη καμπή στην εξέλιξη του προβλήματος και κατ’ επέκτασιν του συνόλου των ελληνοτουρκικών σχέσεων, μετά το τραγικό, για τον Ελληνισμό, καλοκαίρι του 1974. Ευρωπαίοι και Αμερικανοί συναντώνται από διαφορετικές αφετηρίες -οι πρώτοι λόγω της προγραμματισμένης διεύρυνσης της Ενωσης και οι δεύτεροι λόγω του πιθανολογούμενου πολέμου στο Ιράκ- στην κοινή επιδίωξη να επιτευχθεί πάση θυσία η πολιτική επίλυση του Κυπριακού πριν από τη Σύνοδο Κορυφής των «15» στην Κοπεγχάγη, τον προσεχή Δεκέμβριο. Το γεγονός αυτό δημιουργεί ένα περιβάλλον ασφυκτικών πιέσεων σε Αθήνα, Αγκυρα και Λευκωσία, όπου οι ελπίδες για μια βιώσιμη λύση ισορροπούν σε τεντωμένο σκοινί με τους φόβους της δυσοίωνης απώλειας μιας ιστορικής ευκαιρίας.
Αυτήν τη στιγμή, πολλά κρίσιμα στοιχεία παραμένουν ασαφή ως προς το περιεχόμενο του βρετανοαμερικανικής έμπνευσης σχεδίου Ανάν. Ενα, όμως, είναι το βέβαιο: Οτι η ελληνική πολιτική ηγεσία, όπως και η τουρκική, θα βρεθούν ενώπιον ιστορικής σημασίας επιλογών. Και επειδή, όπως έλεγε ο Αδαμάντιος Κοραής, «εθνικό είναι ό,τι είναι αληθινό», οφείλουμε να αντικρίσουμε κατάματα την αντικειμενική αλήθεια, μακριά από συναισθηματικές φορτίσεις και εμμονές.
Για την ελληνική πλευρά, αποτελεί δυσάρεστη, πλην αδήριτη, αλήθεια ότι η διπλωματία δεν μπορεί από μόνη της να απαλείψει ολοσχερώς τα αποτελέσματα μιας πολεμικής σύρραξης. Από την άλλη, η τουρκική πλευρά οφείλει να συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορεί να εκβιάζει τη διεθνή κοινότητα με στόχο τη νομιμοποίηση των «κεκτημένων» της παράνομης κατοχής, παρά μόνο με τίμημα τη μετατροπή της σε κράτος-παρία της Ευρώπης και κατ’ επέκτασιν του δυτικού κόσμου. Επομένως, η λύση του Κυπριακού δεν θα αποτελεί ούτε επιστροφή στην προ του 1974 κατάσταση πραγμάτων ούτε διαιώνιση της σημερινής ντε φάκτο διχοτόμησης, αλλά έναν δύσκολο ιστορικό συμβιβασμό και των δύο πλευρών στην κατεύθυνση μιας νέας λειτουργικής Κυπριακής Δημοκρατίας, που θα εναρμονίζεται με το κεκτημένο της Ευρωπαϊκής Ενωσης στην οποία ανήκει η Ελλάδα και επιθυμεί διακαώς να ενταχθεί η Τουρκία.
Προφανώς, οι κρίσιμες και ίσως επώδυνες αποφάσεις που θα κληθεί να λάβει η πολιτική ηγεσία δεν επιτρέπεται να επηρεασθούν ή να εμποδισθούν από κομματικές ή -ακόμη χειρότερα…- ενδοκομματικές σκοπιμότητες, που λίγο έλειψε να στοιχίσουν πανάκριβα στα εθνικά μας συμφέροντα κατά το πρόσφατο παρελθόν, με την κρίση στα Ιμια και την υπόθεση Οτσαλάν. Απομένει να αποδειχθεί ότι τα παθήματα έχουν γίνει μαθήματα.