Τον περασμένο μήνα, η Κομισιόν απέρριψε ευθέως το αίτημα της Τουρκίας να ορισθεί ο χρόνος έναρξης των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων. Παρά την αρνητική γνωμοδότηση, όμως, είναι κοινό μυστικό ότι η αμερικανική διπλωματία συνεχίζει να ασκεί έντονες πιέσεις στους «15», διασυνδέοντας τη σχετική απόφαση με την αποδοχή του σχεδίου Ανάν.
Το παιχνίδι αυτό είχε παιχθεί και πριν από τρία χρόνια στη σύνοδο κορυφής του Ελσίνκι, όταν η Τουρκία αναγορεύθηκε σε υποψήφια προς ένταξη χώρα, αποκλειστικά και μόνο λόγω πολιτικών σκοπιμοτήτων. H απόφαση εκείνη, όμως, δεν αναιρεί το γεγονός ότι οι ευρωπαϊκές ελίτ, έστω κι αν δεν το ομολογούν δημοσίως, θεωρούν -στη μεγάλη τους πλειοψηφία- ότι η Τουρκία, από πολιτισμικής απόψεως, είναι ξένο σώμα.
Για λόγους γεωπολιτικούς και εμπορικούς, θέλουν την Τουρκία προσδεδεμένη στο ευρωπαϊκό άρμα, αλλά όχι ως πλήρες μέλος. Με άλλα λόγια, επιθυμούν η υποψηφιότητα της γειτονικής χώρας να κρατήσει μία αιωνιότητα, αλλά θεσμικά η υποψηφιότητα είναι καθεστώς μετάβασης προς την ένταξη.
Προς το παρόν, οι «15» παρακάμπτουν την αντιφατική στάση τους με το πραγματικό επιχείρημα ότι η Τουρκία απέχει πάρα πολύ από το να πληροί τα κριτήρια. Αυτό που σχεδόν όλοι συζητούν στους διαδρόμους, το δήλωσε δημοσίως ο κ. Ζισκάρ ντ’ Εστέν, έστω κι αν το κατηγορηματικό και ωμό ύφος του υποχρέωσε τον κ. Ρομάνο Πρόντι να διαφοροποιηθεί.
Η τουρκική υποψηφιότητα, πάντως, επανέφερε -στο πλαίσιο της συζήτησης για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης- το κρίσιμο ερώτημα πού τελειώνει η διεύρυνση. Αρκετοί αναρωτιούνται με ποιο ηθικοπολιτικό έρεισμα η Ευρωπαϊκή Ενωση θα αρνηθεί υποψηφιότητες από τον Καύκασο, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρειο Αφρική;
Είναι σαφές ότι όσο δεν θέτει όρια στη διεύρυνσή της τόσο θα τείνει να μετατραπεί σ’ ένα τεράστιο, ανομοιογενές και γι’ αυτό χαλαρό και δυσκίνητο υπερκρατικό μόρφωμα. Ενα μόρφωμα, το οποίο θα κινδύνευε να καταρρεύσει υπό την πίεση του ίδιου του βάρους.
Υπάρχουν, βεβαίως, και οι προβληματισμοί για τη «μεταβλητή γεωμετρία», σύμφωνα με τους οποίους γύρω από τον σκληρό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα κινούνται με διαφορετικές ταχύτητες και σε διαφορετικές αποστάσεις ομάδες χωρών της ευρωπαϊκής και όχι μόνον περιφέρειας.
Τα σχέδια αυτά, όμως, προσκρούουν στο γεγονός ότι όλες οι ενδιαφερόμενες χώρες είναι διατεθειμένες να περάσουν από μακροχρόνια μεταβατικά στάδια, αλλά θεωρούν αδιαπραγμάτευτο δικαίωμά τους στο τέλος της διαδρομής να καταστούν πλήρη μέλη. Αλλά ακόμη και η «μεταβλητή γεωμετρία» προϋποθέτει έναν σκληρό πυρήνα. Αναφερόμενος σ’ αυτό ακριβώς το ζήτημα, ο κ. Ζακ Ντελόρ είχε δηλώσει σαφώς ότι προτεραιότητα έχει η εμβάθυνση και η ομοσπονδοποίηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τονίζοντας ότι δεν πιστεύει στην Ευρώπη των «27», των «30» ή και των «32».