«Στην Ελλάδα βρίσκεις κάθε τόσο στον Τύπο και μια ελεύθερη γνώμη. Στην Αμερική τελευταία δεν βρίσκεις καμία». (Ελέχθη από νέο Αμερικανό, μελετητή των Βαλκανίων, που λόγω ελληνικής καταγωγής έχει γνώσεις ελληνικών και διαβάζει εφημερίδες, αν και με δυσκολία.)
– Πού να του εξηγείς… Πώς να προσγειώσεις στην πραγματικότητα τον άνθρωπο, που βιάζεται να αποδώσει στα δείγματα ελευθεροστομίας του ελληνικού Τύπου θετικά χαρακτηριστικά ελευθερίας και δημοκρατίας; Πώς να του εξηγήσεις ότι οι εκδηλώσεις αυτής της ελευθερίας δείχνουν υπανάπτυξη του ελληνικού καπιταλισμού;
Ισως κάνω λάθος, αλλά νομίζω ότι η τόση (όχι και τόοοση, πάντως) ελεύθερη έκφραση δείχνει ανεπαρκή βαθμό ανάπτυξης των μηχανισμών της αγοράς -της ελεύθερης εννοείται. Ισως κάνω λάθος, ίσως πάλι φταίει αυτή η πικρή γεύση που μένει στον άνθρωπο, που ουδείς ποτέ προσπάθησε να τον διαφθείρει και τον έχει πάρει το παράπονο (όχι τον ουδένα, τον άνθρωπο). Πάντως το βλέπω ως εξής. H δημοσιογραφική, συγγραφική και πανεπιστημιακή γνώμη εκφράζεται στο πλαίσιο μιας αγοράς -προϊόντων, υπηρεσιών και… γνωμών. Μέσα σ’ αυτήν, η προσφορά γνώμης εξαρτάται από τη ζήτησή της (και αντιστρόφως, αλλά όταν έχεις το παράπονο, που λέγαμε, δεν στέκεσαι σε λεπτομέρειες). Οι ίδιοι μηχανισμοί προσδιορίζουν και την τιμή της γνώμης. Πώς θρυλείται ότι είχε πει αριστερός πολιτικός, εξηγώντας μια ψιλο-αποστασία; «Κάθε άνθρωπος έχει την τιμή του? η δική μου είναι η πρωθυπουργία». (Προσωπικά, ως οπαδός της χρηματικής και όχι της ανταλλακτικής οικονομίας, αντιλαμβάνομαι την τιμή πάντοτε εις κροτούν -και δεν τα πολυκατανοώ τα περί ονόρε.) Ετσι και η γνώμη.
Κοιτάξτε τώρα την όψη της ελληνικής υπανάπτυξης. Εκείνοι, που έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν τη μεγαλύτερη τιμή ανά εκφραζόμενη γνώμη, δηλαδή οι επιχειρηματίες και οι κρατικές υπηρεσίες, λογικά έχουν συμφέρον να ευνοούν συγκεκριμένες γνώμες -και γι’ αυτές να προσφέρουν δελεαστικό τίμημα. Εκείνοι, πάλι, που εξ επαγγέλματος παράγουν γνώμες έχουν συμφέρον να εκφράσουν αυτές τις… συγκεκριμένες, για να λάβουν την ευπρόσωπη προσφερόμενη αμοιβή -αντί της χαμηλότερης που είναι μοιραίο, λόγω ανέχειας, να πληρώνουν οι εναλλακτικοί γνωμοζητούντες. Ταυτοχρόνως, οι ισχυροί, που είπαμε, έχουν συμφέρον να περιορίσουν τις αντίθετες γνώμες, προσφέροντας σε όσους τις εκφράζουν μεγαλύτερο αντάλλαγμα προκειμένου να αφήσουν τις πολλές αιρετικές απόψεις και να αρχίσουν να σφυρίζουν κλέφτικα.
Φθάνουμε στο κρίσιμο σημείο. Αν τα παραπάνω δεν συμβαίνουν και οι εναλλακτικές γνώμες αφθονούν, τότε ή οι κραταιοί της κοινωνίας θέλουν την έκφραση και εικονοκλαστικών απόψεων (οπότε είναι ελαφρώς ιδιόρρυθμοι, αν όχι… ντεκλασέ) ή δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους ή είναι εξηνταβελόνηδες και δεν προσφέρουν τα απαραίτητα για να καταπαύσει η διαφωνία. Αντιθέτως, ένα σύστημα που λειτουργεί σωστά, μιζάρει, πληρώνει, εκβιάζει και, ω του θαύματος, επιτυγχάνει σχεδόν απόλυτη συναίνεση σε όλα -με πιθανή εξαίρεση το αν μπορεί ο πρόεδρος να λεκιάζει φορέματα ή όχι. Κάποιος Βιντάλ, κάποιος Τσόμσκι πάντα θα υπάρχουν, αλλά οι εφημερίδες π.χ. θα είναι γεμάτες καλά παιδιά. Καλά και εύπορα, μην το ξεχνάμε αυτό, γιατί στη σωστή οικονομία η καλοσύνη πληρώνεται.
Σ’ εμάς, λοιπόν, που ο φίλος Αμερικανός βλέπει αξιοθαύμαστη ελευθερία, δεν αποκλείεται να υπάρχει απλώς οικονομική καχεξία ή σύγχυση. Οχι ότι δεν υπάρχουν εξωνημένοι ή λιβανιστές της εξουσίας, δόξα τω Θεώ, αλλά υπάρχουν και πολλοί άλλοι. Ενώ εκεί, στην πρώτη οικονομία του κόσμου, τη Μητρόπολη, που ξέρουν τη δουλειά τους, να σου το Πεντάγωνο, που βλέπει τα στραβά. Πώς, σου λέει, στο Πακιστάν και τη Γερμανία (ανατρίχιασε ο μισός άριος πληθυσμός από την εξομοίωση), για να μην απαριθμήσουμε άλλες 42 χώρες, ογκούται ο αντιαμερικανισμός; Για να βελτιώσουμε λίγο τη ζήτηση σωστής γνώμης, μήπως αρχίσουν να τους λένε τα πράγματα όπως πρέπει, με κάποιες παραποιήσεις, κάποια λάσπη, γενικώς με τα κόλπα της δουλειάς μας (της δικής μας, όχι του Πενταγώνου). Ιδού, μετά ταύτα, η «αγγελία» 3600.1, περί προσφοράς αδρής αμοιβής σε δημοσιογράφους πρόθυμους να δουν -και να πουν- σωστά τα πράγματα.
Αγαπητοί φίλοι του Πενταγώνου, αν η ντιρεκτίβα σας αποτελεί αγγελία αναζήτησης προσωπικού, παρακαλώ εκλάβετε τη στήλη αυτή ως αγγελία ανεύρεσης εργασίας. Μην μας αποκλείετε τους Ελληνες φιλελεύθερους. Αλισβερίσι είναι. Μπορεί να τα βρούμε.