Ας μιλήσουμε μόνο για τέχνη και ομορφιά και για τη συνάντησή τους, κάθε χρόνο τέτοια εποχή, στην Ανδρο, το νησί των εφοπλιστών και καπεταναίων που φιλοξενεί εφέτος την έκθεση του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή «Ζορζ Μπρακ: Κανόνας και Συγκίνηση», στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στη Χώρα της Ανδρου.
Χρώματα καλοκαιριού στην παλέτα του νησιού, που δεν ενδίδει στον άκρατο τουρισμό. Εχουν τον τρόπο να κρατούν μια σιωπηλή αξιοπρέπεια και αρχοντιά οι Ανδριώτες πίσω από τα κατάκλειστα παντζούρια των αρχοντικών τους και μια άλλη, ανοιχτόκαρδη στάση, κάτω στον πέτρινο πεζόδρομο, που οδηγεί στην πλατεία της Χώρας, σαν γνώριμο σκηνικό με την εναλλαγή φωτός και σκιάς, κάτω από τα αιωνόβια πλατάνια.
Δίπλα στην πόρτα του Μουσείου, όπως άλλοτε η Ελίζα με τον Βασίλη, στέκονταν η πρόεδρος του Ιδρύματος κ. Fleurette Π. Καραδόντη με τον σύζυγό της Νικόλα Κατσίκη, Ανδριώτη, που ασχολείται με τη ναυτιλία. Νέοι και νιόπαντροι ενέταξαν στον μήνα του μέλιτος τα εγκαίνια του Μουσείου, σύμφωνα με την υπόσχεση και επιθυμία της Fleurette να συνεχίσει την προσφορά στην τέχνη και στην Ανδρο, από εκεί που την άφησαν, φεύγοντας, οι θείοι της. Αισθητή η απουσία τους πάντα, αλλά όμοια εξασφαλισμένη η συνέχεια του έργου τους, με τον κ. Κυριάκο Κουτσομάλλη, διευθυντή του Ιδρύματος και επιμελητή της έκθεσης, στην οποία μας ξενάγησε ιδανικά, δίνοντάς μας, όπως το όρισε στα τετράδιά του ο μεγάλος πρωτοπόρος Ζορζ Μπρακ, «και τον Κανόνα και τη Συγκίνηση της τέχνης». Θαυμάσια φωτισμένα τα 150 έργα -λάδια, έργα σε χαρτί, χαρακτικά, γλυπτά, κεραμικά, εικονογραφημένα λευκώματα- χωρισμένα σε αίθουσες – ενότητες, προέρχονται από την οικογένεια Maeght, Γαλλία, (προφέρεται Μακ), από το Κέντρο Ζορζ Πομπιντού, το Μουσείο Πικάσο στο Παρίσι, τις γκαλερί JaKrugier στη Γενεύη και Beyeler στη Βασιλεία, καθώς και από ιδιωτικές συλλογές. Οπως μας εξήγησε, μέσα από τη ζωή και το έργο του Μπρακ ο κ. Κουτσομάλλης, ο Ζορζ Μπρακ υπήρξε κορυφαίος καλλιτέχνης που σημάδεψε την τεχνική και την οπτική του 20ού αιώνα -από τον ιμπρεσιονισμό στον φωβισμό και από εκεί στον κυβισμό, «όπου πρόσφερε ο ίδιος, ίσως περισσότερα από τον Πικάσο, η συνάντησή του με τον οποίο υπήρξε καταλύτης για την εκκόλαψη του κυβισμού». Και μετά επιστρέφει στις Νεκρές Φύσεις, όπου μένει σταθερός, επιλέγοντας αντικείμενα από τον καθημερινό του χώρο, που κι αυτά τον περιγράφουν, «σαν άνθρωπο και καλλιτέχνη χαμηλών τόνων, αλλά με ήρεμη δύναμη». Και μετά ήρθαν τα Πουλιά, στην τελευταία περίοδο του έργου, και της ζωής του. Αυτό το πλάσμα του αέρα που είτε πετά ελεύθερο στο τοπίο είτε κείτεται πάνω σε κιτρινιασμένες εφημερίδες, έχει πολλά να μας πει, να προφητέψει. Οπως τα μαύρα πουλιά, που τόσο αγαπούσε και που επέλεξε να τον συντροφέψουν στο μνήμα του. Τέλος, η ενότητα με τα έργα του από και για την Ελλάδα του ονείρου, συγκινούν τον Ελληνα επισκέπτη με τα πρόσωπα θεών και τους αγώνες μυθικών ηνιόχων, κατατομές γυναικών.
Στη Θεογονία του Ησιόδου, επέστρεψε στη χαρακτική για να εικονογραφήσει τις σελίδες, με μια δύναμη κι έναν σεβασμό στο ελληνικό αλφάβητο. Τέλος, το γλυπτό του «O Υμέναιος», με τις κατατομές δύο νέων ενωμένων διά βίου, είναι ένας ύμνος στην επιλογή της αγάπης. Το βιογραφικό μέρος της έκθεσης με τις φωτογραφίες που δείχνουν πως ο γιος και εγγονός ελαιοχρωματιστών έσπασε τα δεσμά και «πέταξε» σαν καλλιτέχνης, φέρνει τον επισκέπτη κοντά στον άνθρωπο Ζορζ Μπρακ.
Με έναν εξαιρετικό κατάλογο-εργαλείο, με πλήρες στην ενημέρωσή του press kit, με την προσωπική έγνοια του κ. Κυριάκου Κουτσομάλλη, της Ελισάβετ Μπλέσσα «να φωτίσουν την έκθεση νοηματικά και επεξηγηματικά μέσα από τη ζωή, την εποχή που έζησε ο καλλιτέχνης, και τις επιρροές που είχε ή έθεσε» η εφετινή έκθεση του Ζορζ Μπρακ, που θα διαρκέσει έως τις 28 Σεπτεμβρίου είναι, ίσως, η τελοιότερη. Σαν να λύθηκαν τα χέρια αυτών που την επιμελήθηκαν και απέδωσαν «τον κανόνα και τη συγκίνηση» που ζητάει το έργο του Ζορζ Μπρακ.
Ο υπουργός-φιλότεχνος
Με τον ίδιο ενθουσιασμό και μια γνώση που εξέπληξε ευχάριστα, μίλησε για τον Ζορζ Μπρακ και το έργο του ο υπουργός Οικονομίας κ. Νίκος Χριστοδουλάκης, που κι εφέτος, όπως και πρόπερσι, με τον Τουλούζ Λοτρέκ, εγκαινίασε την έκθεση. «Πιστεύω πως αποτελεί αιτία εθνικής υπερηφάνειας η ευκαιρία να φιλοξενούμε εδώ, στην Ανδρο, και στη χώρα μας γενικότερα μια έκθεση του Ζορζ Μπρακ που είναι από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα και που άνοιξε δρόμους όχι μόνο στον κυβισμό αλλά και σε άλλα καλλιτεχνικά ρεύματα. Συνεχίζεται με την έκθεση αυτή μια λαμπρή παράδοση που κλείνει είκοσι χρόνια και που δημιουργεί μια μόνιμη εστία για μεγάλα διεθνή καλλιτεχνικά γεγονότα στην Ελλάδα, που δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από άλλα, ευρωπαϊκά. Αυτή η γνωριμία με την τέχνη πιστεύω πως θα βοηθήσει πάρα πολύ, ώστε να εξαπλωθεί η αγάπη για την τέχνη και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό», αυτά είπε ο υπουργός φιλότεχνος, χωρίς φόβο και πάθος, και γύρισε όλη την έκθεση με την κόρη του Ειρήνη, που τον συνόδευε. Μια ωραία εικόνα, να βλέπει κανείς να μιλούν για τον Μπρακ μπροστά στα έργα του, προσωπικότητες όπως η Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ, μέλος Δ.Σ. του Ιδρύματος, η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, η ιστορικός τέχνης και συγγραφέας Ολγα Μετζαφού – Πολύζου, που είχε επιμεληθεί τις πρώτες εκθέσεις του Ιδρύματος, η ΥοΥό Maeght της οικογένειας με το ομώνυμο Ιδρυμα Τέχνης, η διευθύντρια του Μπομπούργκ κ. Isabelle Monod-Fontaine, οι ιδρυτές Μουσείων όπως η Τατιάνα Αβέρωφ – Ιωάννου, πρόεδρος της Πινακοθήκης Μετσόβου, με τον Σωτήρη Ιωάννου, για πρώτη φορά στην Ανδρο, ο Πρόδρομος και η Λένα Εμφιετζόγλου της Πινακοθήκης Εμφιετζόγλου στα Ανάβρυτα, ο συλλέκτης και πρόεδρος του Μουσείου Βορρέ κ. Ιων Βορρές, καλλιτέχνες όπως η Οπυ Ζούνη, ο Μιχάλης Κατζουράκης, η Μαρία Σπέντζα, η Νίκη Καναγκίνη, ο Τήνιος γλύπτης Πραξιτέλης Τζανουλένος, μαθητής του Γιάννη Παππά, που φιλοτέχνησε τις προτομές του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή. Περισσότερα για πρόσωπα και «μύθους» στο περιοδικό μας, το «K», αυτήν την Κυριακή…