H φίλος με τον οποίο έπινα χθες καφέ ανήκει στον ευρύτερο φιλελεύθερο χώρο και υποστηρίζει τη Νέα Δημοκρατία. Διώχθηκε από τη δικτατορία, δεν εξαργύρωσε τους διωγμούς εκείνους, είναι σήμερα επιτυχημένος επιχειρηματίας κι έχει το κεφάλι του ήσυχο. Μεταξύ, λοιπόν, ενός «εσπρέσο» των 4 ευρώ κι ενός κουλουριού «Θεσσαλονίκης» των 50 λεπτών (70 δραχμών προ ευρώ), μου έλεγε τον πόνο του…
«Σαν σήμερα ήταν που άλλαξε η Ελλάδα, σαν σήμερα η Ελλάδα ξαναγύρισε στην Ευρώπη. Γι’ αυτό και κάθε χρόνο, τέτοια μέρα, κοιτάζομαι στον καθρέφτη και ψάχνομαι! Προσπαθώ να διακρίνω αν τα δόντια μου είναι σουβλερά, αν τα χέρια μου στάζουν αίμα, αν έχω κρεμασμένο στο λαιμό μου κανένα περιλαίμιο φτιασμένο από δόντια πολιτικών αντιπάλων, αν έχω στην τσέπη μου κρυμμένο κανένα γκλομπ ή σιδερένια γροθιά! Ξέρεις, είναι τέτοια η μέρα, που η προπαγάνδα και η ασυδοσία ορισμένων την έχει μετατρέψει από ημέρα αποκαταστάσεως της Δημοκρατίας, σε ημέρα δημοκρατικού πανηγυρισμού για οποιονδήποτε άλλον πλην της φιλελεύθερης παρατάξεως. Κι επειδή εγώ έζησα από κοντά και τη δικτατορία (με την οποία δεν είχαν καμία δουλειά οι δημοκρατικοί πολίτες απ’ όποιο κόμμα και αν προήρχοντο) αλλά και τη μεταπολίτευση, κάθε τέτοια μέρα… ψάχνομαι! Εζησα από κοντά τους αγώνες των φοιτητών, που χωρίς να προβάλουν τον χώρο στον οποίο ανήκαν, πάλεψαν όλοι μαζί κατά της δικτατορίας. Δεξιοί, κεντρώοι, αριστεροί, κομμουνιστές, μαοϊκοί, όλοι ενωμένοι, προσπάθησαν να δείξουν ότι η χούντα δεν ετύγχανε «λαϊκής αποδοχής» την οποία προπαγάνδιζε ότι είχε εξασφαλίσει. Στο Λονδίνο, στο Παρίσι, τη Ρώμη, το φοιτηταριό, όπου κι αν ανήκε, κογιονάριζε τους χουντικούς. Στην Αθήνα, η χούντα συνελάμβανε, εξόριζε ή έθετε σε κατ’ οίκον περιορισμό όποιον της «έμπαινε στη μύτη» ανεξαρτήτως τοποθετήσεως. Βεβαίως, πολλοί «προσκύνησαν», απ’ όλες τις πλευρές. Αλλά σε κάτι τέτοια είναι συνηθισμένη η Ελλάδα.
Σε καμία, όμως, περίπτωση, ο όποιος αντιστασιακός αγώνας δεν μπορεί να πιστωθεί σε μια πλευρά. Στο κάτω-κάτω στην «Αυγή», στο «Εθνος» και στη «Βραδυνή» έβαλε λουκέτο η χούντα, ενώ η Ελένη Βλάχου έκλεισε την «Καθημερινή» και τη «Μεσημβρινή» κι έφυγε στο Λονδίνο. Και ο Αλέκος Παναγούλης, εξάλλου, ο πρώτος και μέγας αντιστασιακός, δεν ανήκε στην Αριστερά. Και για να θυμηθούμε τη μεταπολίτευση, στην πρώτη κυβέρνηση Καραμανλή, μετείχαν ο Γεώργιος Μαύρος, ο Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης, ο Μπάμπης Πρωτόπαππας, ο Γιάγκος Πεσμαζόγλου, άνθρωποι αξιοπρεπείς, δημοκρατικοί, κυνηγμένοι από τη χούντα. Και στις δίκες των βασανιστών, ακούσαμε ότι οι «δεξιοί» βασανίζονταν σκληρότερα γιατί ήταν αδύνατο να αντιληφθούν οι χουντικοί «πώς ένας μη κομμουνιστής μπορεί να ήταν αρνησίπατρις»! Κι όμως, μόλις πέρασε ο πρώτος ενθουσιασμός, μόλις πέρασαν οι κοινές διαδηλώσεις κατά των υποκινητών του πραξικοπήματος και της τραγωδίας της Κύπρου, τότε που όλοι, δεξιοί κι αριστεροί σιχτιρίζαμε τον Κίσινγκερ, άρχισε μια φοβερή προπαγάνδα, για να φθάσουμε στο σημείο να οικειοποιούνται τον αντιδικτατορικό αγώνα άνθρωποι που δεν είχαν εμφανισθεί όχι σε διαδήλωση, αλλά ούτε σε «συγκέντρωση πέραν των πέντε ατόμων». Και είδαμε ανθρώπους να εμπορεύονται τις όποιες περγαμηνές τους, να τις ανταλλάσσουν με μετοχές και πούρα Αβάνας, να ξαπλώνουν σε υπουργικούς θώκους, να κυκλοφορούν με πανάκριβες λιμουζίνες και να «πετάγονται» για ψώνια στα Λονδίνα και τα Παρίσια. Κι όλα αυτά, με χρήμα προερχόμενο από κρατικοδίαιτες θέσεις. Δεν είναι κακό να αποκτήσεις χρήμα και να απολαύσεις τη ζωή σου. Κακό είναι να μονοπωλείς και να οικειοποιείσαι έναν αγώνα συλλογικό, μετατρέποντας τη συμμετοχή σου σ’ αυτόν σε απολαβές και καταθέσεις. Γι’ αυτό σου λέω ότι κάθε μέρα σαν σήμερα «ψάχνομαι». Εγώ είμαι ο «δεξιός» που «πίνω το αίμα του λαού» κι εκείνοι απολαμβάνουν τους καρπούς τού ιδρώτα άλλων εν ονόματι της δημοκρατίας».
Τον άκουσα με προσοχή και κατανόηση και τον ρώτησα «γιατί δεν γράφεις κάτι;». «Γράψε εσύ που μπορείς», μου είπε και του έκανα το χατίρι.