H «Καθημερινή» έχει κατ’ επανάληψιν αναδείξει την αναποτελεσματικότητα και την αδιαφάνεια του συστήματος ανάθεσης και εκτέλεσης των δημοσίων έργων στην Ελλάδα. Από πολλές πλευρές έχει επισημανθεί το πρόβλημα που προκύπτει από τον ισχύοντα μαθηματικό τύπο για την ανάθεση των έργων, η πληγή των κακοτεχνιών, το πρόβλημα με τις υπερβάσεις των προϋπολογισμών και των χρονοδιαγραμμάτων των έργων.
Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ίσως είναι το Κτηματολόγιο, το οποίο αν προχωρούσε με τους ρυθμούς που είχε ξεκινήσει θα είχε ολοκληρωθεί σε 104 χρόνια! Ωστόσο, φαίνεται ότι σε πολλές περιπτώσεις οι ασθένειες των δημοσίων έργων στην Ελλάδα είναι μεταδοτικές. Επηρεάζουν, δηλαδή, αρνητικά τα υπόλοιπα έργα, αλλά και τη βιώσιμη ανάπτυξη της πατρίδας μας.
Τα μεγάλα δημόσια έργα εξετάζονται συνήθως ως αυτοτελείς οντότητες, ενώ θα έπρεπε να εντάσσονται σε ευρύτερες στρατηγικές ανάπτυξης. Οπως προκύπτει από μελέτη που εκπόνησα με συνεργάτες μου και καθηγητές του Πολυτεχνείου με τίτλο «Αξιολόγηση των μεγάλων έργων του ΚΠΣ» φαίνεται να υπάρχει ένας φαύλος κύκλος αυτοτροφοδοτούμενης αποτυχίας, όπου οι κυβερνητικές αποτυχίες σε ορισμένα μεγάλα δημόσια έργα επηρεάζουν άμεσα τη σωστή εκτέλεση άλλων δημοσίων έργων και παράλληλα κρατούν καθηλωμένη την αναπτυξιακή πορεία της πατρίδας μας. Μερικά μόνο παραδείγματα νομίζω πως αρκούν.
Η έλλειψη Κτηματολογίου
Η αποτυχία της κυβέρνησης να προωθήσει την κατάρτιση του Κτηματολογίου δεν μπορεί παρά να οδηγήσει σε ασάφεια στην κτηματαγορά, με αποτέλεσμα να έχουμε πολλά προβλήματα με τις απαλλοτριώσεις εν όψει της κατασκευής δημοσίων έργων – το είδαμε άλλωστε με την Αττική Οδό που αντιμετώπισε, μεταξύ άλλων, και αυτό ακριβώς το πρόβλημα.
Η αποτυχία στους σιδηροδρόμους
Η αποτυχία της κυβέρνησης στο πρόγραμμα των σιδηροδρόμων θα εξωθεί τις μεταφορές ολοένα και περισσότερο προς το πολύπαθο οδικό δίκτυο της χώρας, ενώ το ζητούμενο είναι το ακριβώς αντίθετο – ανακούφιση του οδικού δικτύου, το οποίο ήδη εμφανίζει τα συμπτώματα κυκλοφοριακού εμφράγματος.
Η καθυστέρηση της Ιόνιας Οδού
Η αποτυχία της κυβέρνησης να κατασκευαστεί έγκαια η Ιόνια Οδός όχι μόνο θέτει εν αμφιβόλω την αποδοτικότητα και τη συνολική αναπτυξιακή αξία της γέφυρας Ρίου – Αντιρρίου όταν παραδοθεί, αλλά διαιωνίζει την απομόνωση και την υπανάπτυξη της Ηπείρου που ήδη κατατάσσεται ανάμεσα στις πλέον φτωχές περιφέρειες της Ε.Ε.-15.
Τα I.X. αυξάνονται
Η αποτυχία της κυβέρνησης να προωθήσει έγκαιρα ένα ευρύ δίκτυο υπόγειας μεταφοράς στην πρωτεύουσα, σε συνδυασμό με τη μη ορθολογική διαχείριση των υπολοίπων αστικών συγκοινωνιών, υποθήκευσε εξ αρχής την αποτελεσματικότητα του Αττικού Μετρό, όπως αποδεικνύεται από τη συνεχιζόμενη αύξηση της χρήσης I.X. αυτοκινήτων από τους Αθηναίους. H αποδοτικότητα του μετρό υπονομεύεται ακόμη περισσότερο από την αναβολή της κατασκευής των σταθμών μετεπιβίβασης και χώρων στάθμευσης, οι οποίοι θα «μαγνήτιζαν» τους πολίτες, ενώ τώρα η απουσία αυτών των εγκαταστάσεων ουσιαστικά τους αποθαρρύνει από τη χρήση του δικτύου μετρό/ΗΣΑΠ.
Η μη ολοκλήρωση της Εγνατίας
Η αποτυχία της κυβέρνησης να ολοκληρωθούν η Εγνατία Οδός και κυρίως οι κάθετοι άξονες προς τους βόρειους γείτονές μας εντείνει έτι περισσότερο την απομόνωση της χώρας μας και, μάλιστα, σε μια περίοδο που ανοίγουν διάπλατα οι αγορές των νέων κρατών-μελών της E.E. στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Τα προβλήματα της Εγνατίας κάνουν την Ιόνια Οδό λιγότερο ελκυστική σε ιδιώτες επενδυτές.
Η καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της Εγνατίας Οδού μειώνει με τη σειρά της την αποδοτικότητα του βόρειου τμήματος του Δυτικού Αξονα και δυσχεραίνει την προώθηση της κατασκευής του, στερώντας έτσι από την Ηπειρο άλλη μια σημαντική αναπτυξιακή ώθηση.
Ο κατάλογος αυτός μπορεί ίσως να είναι και μακρύτερος, αλλά νομίζω πως τα παραδείγματα αρκούν για να διευρύνουν το περίγραμμα της ανάλυσης που θα έπρεπε πιο συχνά να επιχειρούμε κατά την αξιολόγηση των μεγάλων δημοσίων έργων. Από όλα αυτά καθίσταται νομίζω προφανές ότι από την εκτέλεση των μεγάλων δημοσίων έργων στην Ελλάδα έχουν κερδίσει διάφοροι μεγαλοεργολάβοι, πολύ περισσότερο από ό,τι και οι ίδιοι ίσως φαντάζονταν, ενώ από την άλλη τα οφέλη του πολίτη – χρήστη των έργων είναι πολύ μικρότερα σε σχέση με τα χρήματα που δαπανάθηκαν. Είναι άμεση ανάγκη να ξαναδούμε το σύστημα ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων έργων στην Ελλάδα από μηδενική βάση.
Τα συμφέροντα που διακυβεύονται είναι πολύ μεγάλα και απαιτείται διακομματική συναίνεση για ξεκαθάρισμα του τοπίου και επιβολή κανόνων διαφάνειας. Παράλληλα, πρέπει να εντάξουμε τον σχεδιασμό των έργων σε μια ευρύτερη αναπτυξιακή στρατηγική που θα τα εναρμονίζει μεταξύ τους, θα σέβεται τον πολίτη και θα προστατεύει το περιβάλλον.
(1) O κ. K. Χατζηδάκης είναι ευρωβουλευτής της Ν.Δ.