Σε θεωρητικό επίπεδο, τα μηνύματα για το οικονομικό προφίλ της Ελλάδας είναι συγκεχυμένα. Εχουμε γοργό ρυθμό ανάπτυξης, αλλά και καλπάζον ποσοστό ανεργίας. Ευημερία των οικονομικών δεικτών, αλλά δυστυχία των πολιτών. Στην πράξη, τα πράγματα είναι πιο σαφή: οι μεσαίες τάξεις ζουν όλο και χειρότερα και πρέπει να δουλεύουν όλο και περισσότερο για να διατηρήσουν το ίδιο επίπεδο ζωής. Να μη μιλήσουμε για τις κατώτερες.
Ωστόσο, η θολούρα για το τι ακριβώς είναι η Ελλάδα, πλούσια ή φτωχή, παραμένει. Πλούτος και φτώχεια, γιγαντώνονται μαζί. Οξύμωρο; Καθόλου. Αντίθετα, αυτό είναι που κάνει τη σημερινή φτώχεια να είναι παντελώς νέα, ριζικά διαφορετική από τη φτώχεια όλων των άλλων ιστορικών εποχών. Το ότι εμφανίζεται ακριβώς τη στιγμή που τα εθνικά εισοδήματα συνολικά αυξάνονται, που η ευημερία περισσεύει. Γιατί; Διότι αυτήν την περιλάλητη ανάπτυξη δεν εισπράττουν επ’ ουδενί τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Ετσι, οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι.
Πιο απλοϊκά: παλαιότερα, η φτώχεια λίγο ως πολύ εκπορευόταν από εξωγενείς προς την ελληνική οικονομία παράγοντες, όπως η προσφυγιά, ο πόλεμος, ο εμφύλιος… Παράγοντες στην παροδικότητα των οποίων μπορούσε κανείς να ελπίζει. H σημερινή φτώχεια, αντίθετα, συνδέεται άρρηκτα με τις δομές της ελληνικής οικονομίας και τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες οικονομικές εξελίξεις και έχει μόνιμο χαρακτήρα.
Επιπλέον, πάει χέρι χέρι με άλλα δεινά: έκρηξη των ανισοτήτων, κρίση της εργασίας, κρίση της εξουσίας… Ακριβώς αυτά που γεννά το γνωστό τρίδυμο πίεσης: οικονομική αταξία, τεχνολογικές εξελίξεις, οικολογικοί κίνδυνοι. Βέβαια, ουδείς φτωχός ασχολείται με αυτά. Διαθέτει τόσο λίγα, που συμμετέχει με τα βίας στο αλισβερίσι προϊόντων, υπηρεσιών, ιδεών.
Και δεν έχει να ελπίζει πολλά από τα νεοφανή κοινωνικά μέτρα. Ενώ σε άλλες χώρες η μισογκρεμισμένη πρόνοια μειώνει το ποσοστό των φτωχών έως και κατά 18 μονάδες, στη χώρα μας, η «μεταφορά πόρων» από το κράτος στους πολίτες μειώνει το ποσοστό των αναξιοπαθούντων μόνο κατά μία μονάδα!
Πρόσφατα, μάλιστα, προφανώς για να μην ενοχλούνται οι κυβερνώντες από τη λέξη «φτωχοί», έδωσαν στους ενδεείς ένα πιο αξιοπρεπές όνομα: «επισφαλής οικονομικά πληθυσμός». Παραδεχόμενοι ταυτόχρονα ότι τα σκήπτρα της «επισφάλειας» κατέχουν ουκ ολίγοι: γέροντες, άνεργοι, γυναίκες, μισθωτοί, ενοικιαστές, μικροί και μεσαίοι επιχειρηματίες (τα τελευταία χρόνια 500.000 επιχειρήσεις έκλεισαν). Εδώ που τα λέμε, έχουν δίκιο. Πώς να ονομάσεις όλους αυτούς «φτωχούς»! Ενώ «οικονομικά επισφαλείς», με το συμπάθιο, είμαστε όλοι.