Ακούγεται περίεργο, αλλά κάτι περισσότερο μπορούμε να πούμε για τις 18 λέξεις στον λόγο για την κατάσταση του αμερικανικού έθνους του προέδρου Μπους. Για όσους δεν θυμούνται τη φράση του προέδρου, οι 18 λέξεις ήταν: «Η βρετανική κυβέρνηση πληροφορήθηκε ότι ο Σαντάμ Χουσεΐν πρόσφατα επιδίωξε να αποκτήσει σημαντικές ποσότητες ουρανίου από την Αφρική».
Τι το λανθασμένο υπάρχει σε αυτή τη δήλωση; Σαφώς, μια καλή συμφωνία. Σύμφωνα με δηλώσεις και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, ήταν κάτι το παραπλανητικό, όμως όχι προς την κατεύθυνση που υπέδειξαν κάποιοι.
Κατά πρώτο λόγο, οι λέξεις του προέδρου ανταποκρίνονται σε όσα καινούργια αποκάλυψαν οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες. Αλλά η προεδρική δήλωση βασίστηκε τώρα σε δημόσια έγγραφα που εκδόθηκαν από τη βρετανική κυβέρνηση πέντε μήνες νωρίτερα -ένα ντοκουμέντο που αποτελεί τώρα αντικείμενο έρευνας από μια κοινοβουλευτική επιτροπή.
Κατά δεύτερο λόγο, η προεδρική ομιλία έξυπνα διατύπωσε εσφαλμένα όσα οι ίδιοι οι Βρετανοί είχαν επισημάνει στο παρελθόν, προεκτείνοντάς τα προς το παρόν. Οσα η Κοινή Επιτροπή Μυστικών Υπηρεσιών είπε τώρα στην από 24 Σεπτεμβρίου 2002 μελέτη της ήταν: «Υπάρχει η πληροφορία ότι το Ιράκ επιδίωξε να προμηθευθεί σημαντική ποσότητα ουρανίου από την Αφρική». Η χώρα, στην οποία αναφέρονταν οι Βρετανοί, ήταν η πρώην γαλλική αποικία του Νίγηρα.
Το βρετανικό ντοκουμέντο προειδοποίησε ότι και αν ακόμη το Ιράκ προμηθεύτηκε το ουράνιο «εν όσω παραμένουν σε ισχύ οι κυρώσεις το Ιράκ δεν είναι σε θέση να παρασκευάσει πυρηνικά όπλα. Αν αυτές (οι κυρώσεις) αρθούν ή αποδειχθούν αναποτελεσματικές, το Ιράκ θα χρειασθεί τουλάχιστον πέντε χρόνια για να παραγάγει επαρκές σχάσιμο υλικό για ένα εγχώριο πυρηνικό όπλο».
«Αυτό ήταν ένα πρόγραμμα που έχει παγώσει», εξηγεί ένας Ιρακινός ειδικός, «το οποίο θα ξανάρχιζε τη στιγμή που θα γινόταν άρση των κυρώσεων και θα σταματούσαν οι επιθεωρήσεις». Αυτή η χρονική λεπτομέρεια απουσίαζε από τον λόγο του Μπους.
Κατά τρίτο λόγο, η πληροφορία των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών που παρατέθηκε από τον Μπους, με βεβαιότητα σχεδόν βασίστηκε σε αναφορά της γαλλικής κυβέρνησης. Πηγές των γαλλικών μυστικών υπηρεσιών είπαν ότι οι υπηρεσίες τους παρακολουθούν από κοντά την παραγωγή ουρανίου στον Νίγηρα και ότι η Γαλλία είναι γνωστό ότι έχει πολύ καλές πληροφορίες για τον Νίγηρα.
Η Μεγάλη Βρετανία εστίασε εν μέρει την προσοχή της σε μια έκθεση αναφορικά με την επίσκεψη που πραγματοποίησε στον Νίγηρα, το 1999, μια ιρακινή εμπορική αντιπροσωπεία. Επειδή το 70% των εξαγωγών του Νίγηρα αφορούν στο ουράνιο, και επειδή το Ιράκ αγόρασε πάνω από 500 τόνους ουρανίου από τον Νίγηρα στη δεκαετία του 1980, οι Βρετανοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι Ιρακινοί θα είχαν ανανεώσει την προμήθειά τους σε ουράνιο. Αυτή η άποψη ενισχύθηκε από πρόσθετες μετά το 1999 πληροφορίες, οι οποίες με μεγάλη βεβαιότητα ήρθαν από τη Γαλλία. Οι Βρετανοί δεν είπαν τίποτα στις ΗΠΑ, επειδή το να μοιράζεσαι τέτοιες ευαίσθητες πληροφορίες με μια τρίτη χώρα σημαίνει ότι παύουν να είναι εμπιστευτικές.
Σε τελική ανάλυση, ούτε ο βρετανικός φάκελος ούτε η αναφορά του Μπους σ’ αυτόν έχουν να κάνουν με ντοκουμέντα που ήρθαν στο φως τον τελευταίο χρόνο,τα οποία λένε ότι το Ιράκ προμηθεύτηκε πρόσφατα ουράνιο από τον Νίγηρα. Αργότερα τα χαρακτήρισαν «χονδροειδείς πλαστογραφίες» εκ μέρους των επιθεωρητών της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ), η οποία έδωσε αντίγραφο στις ΗΠΑ. Οι Βρετανοί ήταν αγνοούσαν αυτά τα ντοκουμέντα όταν ετοίμαζαν το φάκελο του Σεπτεμβρίου και έμαθαν για αυτά μόνον μετά τον λόγο του προέδρου για την κατάσταση του αμερικανικού έθνους.
Παραμένει μυστήριο η προέλευση αυτών των χονδροειδών πλαστογραφιών. Θα πρέπει να σημειώσω ότι έσφαλα σε άρθρο μου τον περασμένο Απρίλιο, όταν είπα ότι η Γαλλία τα έθεσε σε κυκλοφορία. Παρόλο που είμαι βέβαιος ότι η Γαλλία ήταν η κύρια πηγή πληροφοριών για το ουράνιο του Νίγηρα, δεν γνωρίζω ποιος δημιούργησε τα πλαστογραφημένα έγγραφα και για ποιον λόγο.
Καμιά από αυτές τις λεπτομέρειες όμως δεν δικαιολογεί την απαράδεκτη προσπάθεια του Λευκού Οίκου να μεταθέσει την ευθύνη της υπόθεσης στον διευθυντή της CIA Τζορτζ Τένετ. Προς τιμήν του (έστω και καθυστερημένα) ο αναπληρωτής Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Στίβεν Χάντλι έσπευσε αυτήν την εβδομάδα να ομολογήσει ότι δέχθηκε δύο σημειώματα και ένα τηλεφώνημα από τον Τένετ τον περασμένο Οκτώβριο με την προειδοποίηση ότι η CIA θεωρεί την πληροφορία για τον Νίγηρα ύποπτη. Κατά κάποιο τρόπο ο Μπους ξέχασε τις προειδοποιήσεις του Τένετ στον λόγο του για την κατάσταση του αμερικανικού έθνους τον περασμένο Ιανουάριο.
Αλλά για να είμαστε δίκαιοι, ούτε ο Μπους ούτε οι Βρετανοί ήταν τρελοί για να ανησυχούν για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Το Ιράκ είχε προκλητικά προσπαθήσει να κατασκευάσει μια βόμβα στη δεκαετία του 1980, ακολουθώντας τρεις διαφορετικούς τρόπους για την παραγωγή του δικού τους εμπλουτισμένου ουρανίου. Οι Βρετανοί πιστεύουν ότι μετά τον πόλεμο του Κόλπου του 1991, το Ιράκ αποφάσισε να επικεντρώσει την προσοχή του σε μια τεχνική γνωστή ως «αεριο-φυγοκεντρικό εμπλουτισμό».
Η απόδειξη ότι το πρόγραμμα «πάγωσε» ήρθε τον περασμένο μήνα από τον Ιρακινό επιστήμονα Μαχντί Ομπέιντι, ο οποίος είπε ότι όταν άρχισαν οι επιθεωρήσεις του ΟΗΕ το 1991, πήρε την εντολή να κάψει τα σχέδια και τον εξοπλισμό για τον «αεριο-φυγοκεντρικό εμπλουτισμό» στον κήπο του σπιτιού του στη Βαγδάτη. Εκεί και παρέμειναν, προφανώς χωρίς να τα αγγίξει κανένας ανάμεσα στις τριανταφυλλιές, έως ότου ο Ομπέιντι αποκάλυψε την ύπαρξή τους τον Μάιο. Απέκρυψε ωστόσο την πληροφορία, όταν ρωτήθηκε από την ΙΑΕΑ τον περασμένο χρόνο.
Οσα περισσότερα μάθετε για τις 18 λέξεις, τόσο περισσότερο θα αναγνωρίσετε πόσο ζοφερός είναι ο κόσμος των μυστικών υπηρεσιών. Οι πολιτικοί επιθυμούν να συνταιριάζουν αυτές τις προειδοποιήσεις ή αβεβαιότητες σε συνταρακτικούς λόγους. Από εδώ ακριβώς ξεκινούν τα βάσανα.