Απέναντι στον «διαφορετικό», εμείς, οι από καιρό επιβεβαιωμένα ξενόφοβοι Ελληνες, υιοθετούμε δύο λανθασμένες και κατά βάσιν αντιφατικές συμπεριφορές. Πρώτον, ο «άλλος» δεν πρέπει να γίνει μέλος της κυρίαρχης ομάδας, πρέπει να παραμείνει «γκετοποιημένος», υποβαθμισμένος, μακριά από κοινωνικές εκφάνσεις και δικαιώματα. Κάτι, πέρα από μισαλλόδοξο, και ηλίθιο. O μοναδικός τρόπος για να αποφύγει ο νιόφερτος την εξαθλίωση και την απόγνωση που οδηγούν εύκολα στην επιθετικότητα και την εγκληματικότητα, είναι όχι ο αποκλεισμός, αλλά η ομαλή κοινωνική ενσωμάτωση. O δήμος Θέρμης απαγόρευσε στους αλλοδαπούς εργάτες να χρησιμοποιούν τα δημοτικά λεωφορεία. Τι έχει να κερδίσει, πέρα από εντάσεις κι επεισόδια; Δεύτερον, για να είναι ο «μειονοτικός» αποδεκτός μέσα στην κοινωνία της πλειοψηφίας, πρέπει να είναι αμίλητος και αόρατος, χωρίς γλώσσα και πολιτισμό, εννοείται τον δικό του πολιτισμό. Ομως, η πολιτισμική ομοιομορφία σήμερα είναι κάτι, πέρα από ανέφικτο, αντιδημοκρατικό και αδιέξοδο.
Ο «απειλών» με βεβήλωση το εθνικό σύμβολο και κατά συρροήν παρ’ ολίγον σημαιοφόρος Οδυσσέας Τσενάι (γονείς και μαθητές του Λυκείου Νέας Μηχανιώνας δεν αντιλαμβάνονται ότι η σημαία τιμάται όταν την κρατούν στα χέρια τους αυτοί που το αξίζουν) όφειλε να είναι ταυτόχρονα και «διαφορετικός» και αλεσμένος στην αδυσώπητη χοάνη της ομοιομορφίας.
Δεν αποκλείεται ο Οδυσσέας Τσενάι να έχει παραδοθεί όλος στο κυρίαρχο πνεύμα (οι αλλοδαποί μαθητές πολύ συχνά δεν εκδηλώνουν τη διαφορά τους, για να μην υποτιμηθεί η ικανότητά τους για μάθηση). Αλλά έχει καταφέρει κάτι. Εχει διακριθεί – όπως επιβεβαιώνουν έρευνες και η πείρα, η αντίσταση των μειονοτικών στην υποβάθμιση της ταυτότητάς τους ενίοτε παίρνει τη μορφή της σχολικής διάκρισης. Οι «διαφορετικοί» μαθητές, από σχολείο και κοινωνία αντιμετωπίζονται ως από τη φύση τους κατώτεροι και ρέποντες προς τη σχολική αποτυχία. Και εκεί καταλήγουν οι περισσότεροι. Αυτό είναι το στερεότυπο. Οπως οι μειονότητες είναι αποδυναμωμένες κοινωνικά, έτσι και οι μειονοτικοί μαθητές πορεύονται αποδυναμωμένοι εκπαιδευτικά. Για να επέλθει ανατροπή, πρέπει να υπάρχει αστείρευτη διάθεση για σκληρή δουλειά και σοβαρή βοήθεια από τους δασκάλους. Ισως και τα δυο να επαληθεύονται στην περίπτωση του Οδυσσέα Τσενάι. Το πρόβλημα είναι ότι η κοινωνία δεν συγχωρεί εύκολα εκείνον που ξεφεύγει από το στερεότυπο. Γονείς και μαθητές του Λυκείου Νέας Μηχανιώνας δεν συγχώρεσαν τον Οδυσσέα για την εκτροπή του από την πεπατημένη. Επρεπε με έναν τρόπο να «πληρώσει», η επιτυχία του να ακυρωθεί.
Μισαλλόδοξο και ηλίθιο. Ολοι θα ωφεληθούμε όταν όλοι οι μαθητές αριστεύσουν. Κάθε παιδί, αλλοδαπό ή ντόπιο, που αποτυγχάνει στο σχολείο, μειώνει το πολιτισμικό και οικονομικό μας κεφάλαιο.