Το «Γένος» πράγματι είναι έννοια ευρύτερη του «Εθνους». Ανεξαρτήτως του… ιστορικού DNA, περιλαμβάνει τους απανταχού ελληνόφωνους ή και ελληνόφωνους χριστιανούς. Τρισχιλιετείς και νεότερους Ελληνες, Σλάβους, Βλάχους, Αρβανίτες, Ποντίους, Γύφτους κ.ά. Πράγματι, όλοι αυτοί είχαν κάποτε κοινό σημείο αναφοράς την Κωνσταντινούπολη, τη «βασιλεύουσα» της πάλαι ποτέ πολυεθνικής βυζαντινής αυτοκρατορίας και πρωτεύουσα της διαδόχου της τελευταίας, της επίσης πολυεθνικής οθωμανικής αυτοκρατορίας. Και είχαν ηγέτη, όχι μόνο πνευματικό, τον Οικουμενικό Πατριάρχη.
Περισσότερο, όμως, από την ευρύτητα της έννοιας, μετρούσε η ευρύτητα του χώρου, όπου εκινείτο και δρούσε το «Γένος», δηλαδή ολόκληρη η οθωμανική αυτοκρατορία, από τη Μαύρη Θάλασσα και τον Δούναβη, ώς την Αφρική και από τις Δαλματικές Ακτές ώς πέρα από τον Ευφράτη. Στον απέραντο αυτόν χώρο, με την πανσπερμία λαών και εθνών, κυριαρχούσε, φυσικά, η τουρκική γλώσσα και το Ισλάμ, δηλαδή η γλώσσα και η θρησκεία της πολιτικής εξουσίας. Ακουγόταν όμως επίσης σε πολλές περιοχές η γλώσσα και η θρησκεία του «Γένους», από τις οποίες το Οικουμενικό Πατριαρχείο αντλούσε την οικουμενικότητά του. Οικουμενικότητα εσωτερικά αντιφατική γιατί στον βαθμό που ήταν ελληνορθόδοξη έπαυε να είναι… οικουμενική.
Το «Γένος» όμως δεν φαίνεται να είχε αυταπάτες. Αναμφισβήτητος πολιτικός ηγέτης και ταυτόχρονα δυνάστης ήταν ο Σουλτάνος και χώρος δράσης, κέλυφος και ταυτόχρονα «φυλακή», η αυτοκρατορία. Ετσι, στην αρχή μια χούφτα Ελληνες από το «Γένος» από αυτούς που μαζί με τη γλώσσα και τη θρησκεία διακινούσαν εμπορεύματα, δραστηριότητες και ιδέες (όλα αυτά πάντοτε πηγαίνουν μαζί), σκέφθηκαν να αποτινάξουν την κυριαρχία του Σουλτάνου και της αυτοκρατορίας, δηλαδή το πολιτικό κέλυφος που περιέβαλε το «Γένος» και ήταν όρος της ύπαρξής του και να δημιουργήσουν το «έθνος» και το «εθνικό κράτος». Ταυτόχρονα και μοιραία θα αποτίνασαν και τη θρησκευτική ηγεμονία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Τα αρχικά σχέδια προέβλεπαν τον ξεσηκωμό όλων των υπόδουλων στον Σουλτάνο, ανεξαρτήτως θρησκείας και γλώσσας (Ρήγας Φεραίος), ή τον ξεσηκωμό στην Κωνσταντινούπολη με συμμετοχή του Πατριαρχείου (Φιλικοί). Τελικά, η ιστορία γράφτηκε στην Πελοπόννησο, στη Στερεά και στα Νησιά. Εκεί διαμορφώθηκε το «έθνος» και συγκροτήθηκε το «εθνικό κράτος» από ελληνόφωνους, αρβανιτόφωνους και βλαχόφωνους χριστιανούς. Μικρό και μίζερο κρατίδιο, εξαρτημένο από τις «Δυνάμεις» που δεν μπορούσε να προσφέρει στο «Γένος» το ευρύ κέλυφος εξουσίας που προσέφερε η οθωμανική αυτοκρατορία. Αυτό, όμως, υπήρξε ο ιστορικός πυρήνας του «έθνους» και του «εθνικού κράτους», με αυτόν πορευθήκαμε περίπου επί δύο αιώνες, με μιζέρια αλλά και απροσδόκητες εκλάμψεις και με αυτόν «ένα το κρατούμενο», φαίνεται ότι θα πορευθούμε και στο μέλλον, μέσα σε μικρότερες ή μεγαλύτερες πολυεθνικές ενώσεις.
Το «έθνος» μας είναι ασφαλώς πολύ «κατώτερο» από τις μεγαλειώδεις φαντασιώσεις που επί δύο αιώνες (και σήμερα) εκτρέφει το «Γένος» και η υποτιθέμενη οικουμενικότητά του. Πραγματικά οικουμενικό γεγονός ήταν η Επανάσταση του 1821 και η συγκρότηση του «εθνικού κράτους». Τελικά, αν πρέπει να θρηνούμε για κάτι, είναι… γιατί αποτινάξαμε τον οθωμανικό ζυγό και περισσότερο γιατί, αργότερα… κατέρρευσε (μαζί με τόσες άλλες) και η οθωμανική αυτοκρατορία, που έδινε υπόσταση στο «Γένος» και κάποια οικουμενικότητα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.