Θα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον η ερχόμενη εκλογική μάχη. Με τον κ. K. Σημίτη να αποδέχεται ήδη, ως φαίνεται, το τέλος του ιδότυπου «εκσυγχρονισμού» του, με τον κ. Γ. A. Παπανδρέου κάτω από το σκληρό φως της κεντρικής πολιτικής σκηνής, σε πρωταγωνιστικό ρόλο, πλέον, και με τον πρόεδρο της Ν.Δ. κ. K. Αλ. Καραμανλή υποσχόμενο να επιβάλει νέο ήθος στην ελληνική πολιτική και να πολεμήσει τα «διαπλεκόμενα», η μάχη θα είναι σκληρή και θα κρίνει πολλά.
Θα επιβιώσει το σύστημα εξουσίας ΠΑΣΟΚ, με την ανανέωση της βιτρίνας του; Θα γοητεύσει πολλούς «μεσαίους» το Styling Παπανδρέου; ΄H το παιχνίδι θα κερδίσει το μη δοκιμασμένο, άφθαρτο και πολλά υποσχόμενο «μοντέλο K. Καραμανλή»; Και ο κ. Σημίτης, αν οι εκλογές χαθούν για το ΠΑΣΟΚ, πώς θα έχει κλείσει την ηγετική σταδιοδρομία του; Ως ένας αποτυχημένος ηγέτης; Ή ως ένας καλός πολιτικός «παρεξηγημένος» για το μεγάλο κοινό;
Το κακό πάντως για τον σημερινό πρωθυπουργό είναι πως και ο ίδιος με τη συμπεριφορά του δείχνει να μην πιστεύει ότι ο «εκσυγχρονισμός» του τα πήγε καλά στην Ελλάδα, την κατ’ αυτόν «ισχυρή».
Πορευόμενος με «έμπιστους»
Ο κ. K. Σημίτης αντέγραψε, καλά ή άσχημα κατά τομείς, το παπανδρεϊκό μοντέλο διοίκησης του ΠΑΣΟΚ. Μπορεί η όψη του και τα εκφραστικά του μέσα να μην παρέπεμπαν στον Ανδρέα Παπανδρέου -το αντίθετο μάλιστα, πρόσφεραν στο κοινό την εικόνα ενός πολιτικού που δεν θύμιζε σε τίποτε απολύτως τον αρχηγό του- αλλά φαίνεται ότι ο κ. Σημίτης είχε πολύ καλά αφομοιώσει τον «παπανδρεϊσμό». Το ότι ποτέ δεν είχε καλές σχέσεις με τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ δεν έχει τίποτε να κάνει μ’ αυτό. O σημερινός πρωθυπουργός, τις πολιτικές δεξιότητες του οποίου ουδέποτε εξετίμησε ο Ανδρέας Παπανδρέου, δεν εκσυγχρόνισε τίποτε γύρω του, όταν ανέλαβε την αρχηγία με την πολύτιμη, αν όχι και καθοριστική βοήθεια του Γεωργίου Ανδρέα Παπανδρέου. Απλώς έφτιαξε τη δική του ομάδα «εμπίστων» δίπλα του (με πρόσωπα μεταξύ των οποίων οι μέτριοι ήταν οι καλύτεροι), κατασκεύασε κι αυτός τις δικές του «πλειοψηφίες» στο κόμμα, φρόντισε να έχει τα σωστά «περάσματα» σε ορισμένα MME, οι συνεργάτες του ξεχώρισαν «φίλους» και «εχθρούς» δημοσιογράφους και εξουδετέρωσε ή κράτησε σε απόσταση ουκ ολίγα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, που είχαν να του προσφέρουν και την πείρα τους, χωρίς να αμφισβητούν την ηγεσία του.
Ηθελε να είναι «κυρίαρχος» στο κόμμα κατά το μοντέλο Παπανδρέου και ο κ. K. Σημίτης. Σε μεγάλο βαθμό το πέτυχε, αλλά με πολύ κόπο, με πολλές παρασκηνιακές «κατασκευές», με την αμέριστη υποστήριξη ορισμένων MME και κάποιων «πιστών» του εργαζομένων στον Τύπο. Ομως, δεδομένης της προσωπικότητάς του, δεδομένου ότι δεν διέθετε τη «λάμψη» του Ανδρέα Παπανδρέου και δεδομένου ότι η πολιτική του δύναμη δεν προέκυψε ποτέ ευθέως από μια ευρεία λαϊκή βάση που τον πίστεψε, ο K. Σημίτης ποτέ δεν ήταν από το 1996 αδιαμφισβήτητος ηγέτης του ΠΑΣΟΚ.
Επιπλέον, λόγω του χαρακτήρα του προφανώς, ο νυν πρωθυπουργός κατάφερε να μην έχει ποτέ καλές σχέσεις με τη μικρή, αλλά δυνατή ομάδα των στελεχών που τον στήριξαν για να εκλεγεί πρωθυπουργός το 1996. Ποτέ δεν συγκρότησαν ομάδα εξουσίας ο κ. Θ. Πάγκαλος, ο κ. K. Λαλιώτης, η κ. Βάσω Παπανδρέου, δίπλα στον κ. K. Σημίτη, τον «σύντροφο» που ως primus inter pares επελέγη για αρχηγός τότε ύστερα από μια προσεκτική ανάγνωση των «καιρών».
Τότε, άραξε…
Εφτιαξε, λοιπόν, τον δικό του «κόσμο» σταδιακά ο κ. K. Σημίτης. O πολιτικός που ξεκίνησε την πρωθυπουργική θητεία του, προσφέροντας στο κοινό την εικόνα του σεμνού αντι-χαρισματικού ηγέτη, που είχε τότε ανάγκη ο τόπος, ο πολιτικός που έδειχνε πως έχει τη διάθεση να αλλάξει τα πολιτικά ήθη στη δημόσια σκηνή της χώρας, απέκτησε αυτοπεποίθηση. Με την άνευ πολιτικών ιδεών «εσωκομματική αντιπολίτευση» εξουδετερωμένη και με τους Αμερικανούς και Ευρωπαίους συνομιλητές του κ. Σημίτη εξαιρετικά ικανοποιημένους από το ρεαλιστικό πνεύμα του, ο ηγέτης του «εκσυγχρονισμού»… άραξε. Τα περί «εκσυγχρονισμού» πήγαν «περίπατο». Νιώθοντας ασφαλής περιβαλλόμενος από τους «δικούς» του, με σταθερή πάντοτε τη στήριξη των «απαραίτητων» σε αυτόν MME, πεπεισμένος ότι η επιτυχής εκτέλεση της οικονομικής συνταγής που οδήγησε στην ONE, του αρκούσε για να ζητεί την ευγνωμοσύνη των Ελλήνων, ο κ. Σημίτης δημιούργησε μια «ατμόσφαιρα» αποπνικτική στο πολιτικό πεδίο. Ενας «παπανδρεϊσμός» με ηγέτη τον κ. Σημίτη, και μάλιστα στις αρχές του 21ου αιώνα, σε τι άλλο θα μπορούσε να καταλήξει; Και τι το καλύτερο θα ήθελαν να συμβεί στον δημόσιο βίο της Ελλάδας τα «διαπλεκόμενα»;
Τα αιτήματα παραμένουν
Εν όψει εκλογών εφέτος, 2004, τα πολιτικά πράγματα κινούνται όπως το 1996, όταν ο διάδοχος του Ανδρέα Παπανδρέου υποσχόταν το ξεκίνημα μιας «νέας εποχής», για την επικράτηση «νέων νοοτροπιών» στην ελληνική πολιτική. Κατ’ ουσίαν, τα πράγματα έδειξαν ότι ο κ. K. Σημίτης θεωρούσε «εκσυγχρονιστή» απλώς κάθε πολιτικό που τον υποστήριζε? και εκτιμούσε ως «εκσυγχρονιστικές» τις δικές του πολιτικές. Κατόπιν αυτού, κάθε προοπτική για αληθινό εκσυγχρονισμό ήταν ακυρωμένη. Κι ας μη γίνει καλύτερα συζήτηση για το αν και πώς εισήγαγε στην πολιτική ο κ. Σημίτης κάποια «νέα ηθική» και ποιο ήταν το περιεχόμενό της.
Το 1996 η ευχή της πλειοψηφίας των πολιτών της χώρας μας ήταν το ξεκίνημα μιας νέας περιόδου, στη διάρκεια της οποίας θα επήρχετο μια εξυγίανση της ελληνικής πολιτικής, θα κλείνονταν εκείνοι οι δρόμοι που είχαν προκαλέσει προ ετών τα γνωστά μεγάλα σκάνδαλα και θα επιβαλόταν για τη νέα ηγεσία ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης, μέσω του οποίου θα ήταν δυνατόν να εκσυγχρονιστεί η φθαρμένη και εν πολλοίς «αμαρτωλή» δημόσια διοίκηση.
Τώρα, εν όψει εκλογών, οι ψηφοφόροι του 2004 με τα ίδια αιτήματα θα προσέλθουν στις κάλπες. Τίποτε από αυτά που είχαν ελπίσει ότι θα συμβούν, δεν συνέβη. Το κυβερνητικό «μοντέλο» του κ. K. Σημίτη λειτούργησε μόνο ως μία αντιγραφή του «παπανδρεϊσμού», της δεκαετίας ’80 μάλιστα, σε ορισμένα σημεία του. «Κλειστά κυκλώματα», ίντριγκες σε στενούς χώρους, συμβιβασμοί εκεί όπου χρειάζονταν τολμηρές ρήξεις, κύκλοι «ημετέρων» διαφόρων κατηγοριών.
Τα τεχνάσματα
Το μόνο πραγματικά νέο που προωθήθηκε επί των πρωθυπουργικών ημερών του κ. K. Σημίτη, ήταν η μεγάλη αξιοποίηση των «επικοινωνιακών» (προπαγανδιστικών – διαφημιστικών) εργαλείων των καιρών μας. Σε αυτόν τον τομέα, ίσως συναισθανόμενη το κενό του «εκσυγχρονισμού» της, η ηγεσία του K. Σημίτη έδωσε μεγάλο βάρος. Και πράγματι έως και στις αρχές του 2000 το σύστημα αυτό έφερε σημαντικά κέρδη στον κ. K. Σημίτη. Ενα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης βομβαρδιζόμενο «επικοινωνιακώς», εμποδιζόταν να αντιληφθεί, ότι επί της ουσίας ουδέν το εκσυγχρονιστικό συνέβαινε στη χώρα. Σιγά σιγά, όμως, μετά το 2000, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του σημιτικού «εκσυγχρονισμού» στον πολιτικό και οικονομικό βίο της χώρας άρχισαν να γίνονται αντιληπτά στους πολλούς. H εμφανώς άνιση κατανομή του πλούτου, που παρήγετο από την ευρωπαϊκώς χρηματοδοτούμενη «ανάπτυξη», η επέκταση της διαφθοράς σε τμήματα των δημόσιων υπηρεσιών, η αναίδεια των «διαπλεκομένων» και οι προκλητικές συμπεριφορές διαφόρων κοσμικών κ.λπ. «Μυκονιατών» συνεργατών του πρωθυπουργού, όλα μαζί προκάλεσαν την απογοήτευση και της μεσαίας αστικής τάξης, που αυτή ιδιαιτέρως πολλά είχε ελπίσει ότι θα έφερνε ο «εκσυγχρονισμός», τον οποίον κάποτε υποσχέθηκε στην ελληνική κοινωνία ο κ. K. Σημίτης. Τα «επικοινωνιακά» τεχνάσματα δεν ήταν πλέον ικανά να κρύψουν τη φύση του «εκσυγχρονισμού». (Απ’ έξω μπέλα μπέλα και από μέσα κατσιβέλα…)
Η μόνη «λύση»
Λογικώς σκεπτόμενος, λοιπόν, ο κ. K. Σημίτης εκτιμά σήμερα πως, δεδομένης της αναξιοπιστίας του «εκσυγχρονιστικού» λόγου του, η υπόσχεση για άλλη μια κυβερνητική τετραετία, υπό τη δική του ηγεσία, μόνο ενθουσιασμό δεν θα προκαλούσε στο τμήμα της λαϊκής βάσης που του έδωσε δύο εκλογικές νίκες.
Μια και εκσυγχρονισμός της πολιτικής, διοικητικής και οικονομικής ζωής δεν υφίσταται, μια και τα συστήματα δημόσιας υγείας και εκπαίδευσης πάσχουν, και αφού οι κρατικοί μηχανισμοί εξακολουθούν να ταλαιπωρούν τους πολίτες, σωστά εκτιμάται στο ΠΑΣΟΚ ότι η περίπτωση του κ. Γεωργίου Ανδρέα Παπανδρέου είναι στη φάση αυτή μια «λύση».
Με τον κ. Παπανδρέου σε ρόλο πολιτικού ηγέτη μπορεί να προσφερθεί από το πάσχον ΠΑΣΟΚ προεκλογικώς στο κοινό μια εικόνα ηγεσίας ξεχωριστή από τη μουντζούρα του «εκσυγχρονισμού», τον οποίον προέβαλλε επί μια 8ετία ο κ. Σημίτης. Τα του «εκσυγχρονισμού» μπορούν να ξεχαστούν για ένα διάστημα, με την προβολή στην πολιτική σκηνή ενός Παπανδρέου «νέας κοπής», μοντέρνου και βεβαίως στην όψη πολύ πιο ευχάριστου και επιβλητικού απ’ ό,τι ο νυν αρχηγός.
Το αν θα φέρει κέρδη αυτό το «κόλπο» στο ΠΑΣΟΚ, θα φανεί στην κάλπη. Ομως, το κυβερνών κόμμα, προκειμένου να μη βαδίσει «σφαγμένο από χέρι» προς τις εκλογές, δεν χάνει τίποτε παραδίδοντας τα λάβαρά του στον Παπανδρέου Γ΄.