Αν ένας ευφάνταστος κοινωνιολόγος ήθελε τηλεγραφικά να περιγράψει τη λαϊκή κουλτούρα στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 2004 θα έγραφε: «Ελλη Κοκκίνου, Ολυμπιακός, Τατιάνα Στεφανίδου, Μίκης Θεοδωράκης, Γιώργος Πανανδρέου, Πολίτικη Κουζίνα, Το Gucci φόρεμα, Τζόκερ και… Ιρβιν Γιάλομ». O Αμερικανός, εβραϊκής καταγωγής, ψυχοθεραπευτής είναι υπεύθυνος για μία από τα πιο αναπάντεχες ιστορίες επιτυχίας στην ελληνική εκδοτική αγορά. Δεν έχετε παρά να ρίξετε μία ματιά στις λίστες με τα μπεστ σέλερ της περασμένης χρονιάς: τόσο το «Οταν έκλαψε ο Νίτσε» όσο και η δεύτερή του εμφάνιση στα ελληνικά βιβλιοπωλεία («Στο ντιβάνι») κατέκτησαν με ευκολία την κορυφή, ενώ το πιο σπουδαίο είναι ότι εξακολουθούν να πωλούν ακατάπαυστα. «O Δήμιος του έρωτα», το τρίτο μυθιστόρημα του Γιάλομ που μεταφράζεται στα Ελληνικά (αξίζει ειδική μνεία στην πολύ καλή μετάφραση της Ευαγγελίας Ανδριτσάνου και του Γιάννη Ζέρβα), επιβεβαίωσε τη δυναμική των βιβλίων του. Και τώρα η «Αγρα», ο εκδοτικός οίκος που τόλμησε να μας τον συστήσει στην Ελλάδα, ετοιμάζει πυρετωδώς άλλους τέσσερις νέους τίτλους!
Ακόμα κι αυτήν τη στιγμή, τα αντίτυπα του νέου μυθιστορήματος του Γιάλομ εξακολουθούν να φεύγουν από τα ράφια των βιβλιοπωλείων σαν αχνιστά κουλούρια, καθιστώντας την περίπτωση εκδοτικό φαινόμενο που προσωπικά δεν θυμάμαι ανάλογό του τα τελευταία, τουλάχιστον, δέκα χρόνια.
Γιατί ο Γιάλομ δεν είναι «Χάρι Πότερ», με την έννοια ότι τα βιβλία του διακεκριμένου καθηγητή Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ των Ηνωμένων Πολιτειών δεν απευθύνονται σ’ ένα εξειδικευμένο αγοραστικό κοινό ούτε υποστηρίζονται από ένα πανίσχυρο σύστημα μάρκετινγκ (αυτό δεν κάνει τον Χάρι Πότερ υποχρεωτικά καλύτερο ή χειρότερο βιβλίο, είναι μόνο μία διαπίστωση).
Με τον Γιάλομ συνέβη ακριβώς το αντίθετο: το πρώτο του βιβλίο, μία μυθιστορηματική προσέγγιση της συνάντησης του διάσημου Βιεννέζου ιατρού Γιόζεφ Μπρόιερ με τον «ασθενή» του Φρίντριχ Νίτσε, γνώρισε μεγάλη επιτυχία «από στόμα σε στόμα». Δεν ήταν ένα εύκολο βιβλίο το «Οταν έκλαψε ο Νίτσε». Πυκνή, πολυεπίπεδη γραφή, ζητούσε από τον αναγνώστη μεγάλη συγκέντρωση και αντοχή. Με το δεύτερο μυθιστόρημα («Στο ντιβάνι») ήρθαμε ακόμα πιο κοντά στην ουσία της ψυχοθεραπευτικής κοσμοθεωρίας του συγγραφέα: ο Γιάλομ πρεσβεύει ότι το πρωταρχικό υλικό της ψυχοθεραπείας είναι η υπαρξιακή οδύνη, ο ατόφιος καθημερινός πόνος για προβλήματα που τελικά μας οδηγούν στα θεμέλια της ύπαρξης, και όχι τόσο οι «απωθημένες ενστικτικές ορμές κάποιων ατελώς θαμμένων υπολειμμάτων ενός τραγικού προσωπικού παρελθόντος», όπως γράφει ο ίδιος. Και τώρα ο «Δήμιος του έρωτα», βαδίζοντας στον ίδιο δρόμο, μας κάνει κοινωνούς δέκα θεραπευτικών ιστοριών που κάνουν πιο σαφή την «καυτή» ρίζα του προσωπικού πόνου, τόσο διαφορετικού από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά και τόσο ίδιου, μια και ο παρονομαστής δεν αλλάζει.
Ενα ερώτημα που ίσως αξίζει τον κόπο να απαντηθεί είναι «γιατί τώρα ο Γιάλομ;», «γιατί τόσο πολύ ο Γιάλομ;». Δεν χρειάζεται να επισημανθεί η ευοίωνη βάση της απήχησης των βιβλίων του. Είναι ένα καλό σημάδι, που μας δείχνει ταυτόχρονα πολλά πράγματα: αν και δεν χρειαζόταν ο Γιάλομ γι’ αυτό, η επιτυχία του μας υπενθυμίζει κατ’ αρχάς την ευθυγράμμιση της Ελλάδας με τις δυτικές κοινωνίες της ευημερίας, ό,τι αυτό κι αν σημαίνει για τις ψυχοκοινωνικές ισορροπίες και την εισαγωγή σ’ ένα περισσότερο ευμετάβλητο κόσμο. O Γιάλομ μάς διευκολύνει να δούμε τις νέες προτεραιότητες που βάζουμε στη ζωή μας όσο το άγος της επιβίωσης απομακρύνεται για τους περισσότερους. Δείχνει και κάτι άλλο: απόγνωση. Δεν αποκλείεται στις ιστορίες του Γιάλομ πολλοί Ελληνες να αναγνώρισαν κομμάτια της δικής τους εύθραυστης ζωής, ακόμα κι αν το Σαν Φρανσίσκο απέχει μερικές χιλιάδες μίλια από την Αθήνα. Ευτυχώς γι’ αυτούς, ευτυχώς για όλους μας, ο Ιρβιν Γιάλομ αντιπροτείνει ένα νέο ψυχιατρικό ήθος γεμάτο αποδοχή, αλήθεια και (πολλή) αγάπη. Σαν χάδι.