Το ανέκδοτο, που έκτοτε διαδόθηκε σε διάφορες εκδοχές, το είχε πει -αλήθεια- σε επίσημο γεύμα(!) ο τότε (επί υπαρκτού) πρωθυπουργός της Τσεχοσλοβακίας Λούμπομιρ Στρούγκαλ.
Σε ένα μπαράκι, έλεγε, συναντιούνται ένας Αμερικανός, ένας Ιάπωνας και ένας Τσεχοσλοβάκος (τότε η χώρα ήταν ενωμένη). Επαίρεται, αίφνης, ο Αμερικανός: «Εμείς», λέει με ύφος, «μετακινούμαστε μόνο με ελικόπτερα ή αεροπλάνα? τόσο μπροστά είμαστε». «Μπροστά είν’ αυτό;», του αντιτείνει ο Ιάπωνας: «Θόρυβος, κίνδυνος, δαπάνη, ατομισμός. Ενώ εμείς έχουμε τρένα που τρέχουν με 900 χιλιόμετρα την ώρα – και αθόρυβα, παρακαλώ». Και οι δύο μαζί κοιτούν τον φτωχό Τσεχοσλοβάκο. «Εμείς, παιδιά», λέει αυτός, έχουμε στην KOBA της Πράγας γραμματέα έναν που το μόριό του είναι τόσο, ώστε για να ντυθεί το διπλώνει». Αμήχανοι οι συνομιλητές, σιωπούν. Μπίρα στην μπίρα, ο Αμερικανός, φιλικός όπως συνήθως οι Αμερικανοί, νιώθει τύψεις. «Εντάξει, βρε παιδιά», λέει, «τώρα που γίναμε φίλοι, δεν μπορώ να λέω ψέματα. Εχουν αναπτυχθεί οι αεροπορικές μεταφορές, αλλά δεν πάμε βέβαια μόνο με ελικόπτερα κι αεροπλάνα». «Κι εμείς», ομολογεί ο Ιάπωνας, «έχουμε γρήγορα τρένα, αλλά δεν τρέχουν, βέβαια, με 900 χιλιόμετρα? 300 και πολύ είναι». Και οι δύο κοιτούν τον Τσέχο. «Εντάξει, παιδιά, το ομολογώ», παραδέχεται εκείνος? «αυτός που έλεγα δεν είναι γραμματέας στην Πράγα? στην Μπρατισλάβα είναι».
(Στον κ. Στρούγκαλ δεν έφθασε, φαίνεται, αυτή η επίδειξη εικονοκλαστικού για το K.K. χιούμορ, γιατί ακολούθησε άλλο ανέκδοτο – για τον Ζίβκοφ της Βουλγαρίας. Ισως ήταν δείγμα των καιρών, αφού το 1988, ο κ. Στρούγκαλ τελείωσε από την πρωθυπουργία μετά 18 χρόνια στο αξίωμα. Οχι λόγω ανεκδότων? επειδή εισηγήθηκε μέτρα απελευθέρωσης της ιδιωτικής οικονομίας.)
Το ανέκδοτο του Στρούγκαλ μου ήρθε στο νου συνειρμικά σε κλάσμα δευτερολέπτου, μόλις διάβασα στο βιβλίο του Φρανσουά Σαλβέν (εκδόσεις «Πόλις», 2003) «Αποχαιρετισμός στο κόμμα» (ως γνωστόν, ένα είν’ το κόμμα, ας είν’ και το γαλλικό) ότι στο K.K. Γαλλίας υπήρχε ο «σύντροφος Τριάντα-Τρία-Εκατοστά». Αμάν, σκέφθηκα, κακώς σάρκαζε ο Στρούγκαλ. Στη Γαλλία οι κομμουνιστές είχαν όντως εντυπωσιακά εμπρόσθια να δείξουν. Φευ, απλή παραπλανητική επιρροή του ανεκδότου του Τσεχοσλοβάκου πρωθυπουργού. H πραγματικότητα στα μήκη είναι πολύ πιο πεζή. Γιατί αμέσως συνεχίζει ο Σαλβέν στο βιβλίο: ο σύντροφος λεγόταν έτσι «γιατί δεν απομακρυνόταν ποτέ περισσότερο από τόσο από το κεντρικό πρόσωπο μιας συγκέντρωσης». Και προσθέτει ο συγγραφέας: «O εν λόγω σύντροφος, πάντως, αποδείχθηκε αντάξιος αυτού του κρυφού παρατσουκλιού του».
Οποία προσγείωσις… Αντί συμβολισμών τεστοστερόνης (έστω ανακριβών), πρότυπα οσφυοκαμψίας και ελιγμών ιδιοτέλειας και ματαιοδοξίας, όπου το μήκος αποτελεί απόσταση που πρέπει να συντμηθεί, να καλυφθεί. Δίπλα στο κεντρικό πρόσωπο, δίπλα στον ισχυρό, δίπλα σ’ αυτόν που δείχνει η κάμερα, δίπλα σ’ αυτόν που είναι μέσα στα κόλπα, ως ενδιάμεσο στάδιο για να μπορέσει κανείς να μεταπηδήσει ο ίδιος από το «δίπλα» στο «μέσα».
Αν ο Στρούγκαλ με το ανέκδοτό του αποκαθήλωνε, ο Σαλβέν με το παρατσούκλι τού συντρόφου μάς δίνει τον «τίτλο» της εποχής, την κωδικοποίησή της. Γιατί, μη μου πείτε, παντού ένα γύρω αυξάνονται και πληθύνονται οι τριάντα-τρία-εκατοστά. Και, προσοχή, δεν το συνδέω με τους κομμουνιστές. Ετυχε η φράση να έχει λεχθεί για «σύντροφο». Ισχύει, όμως, εν γένει. (Σε περιπτώσεις κομμουνιστών μπορεί μόνο να ξενίζει περισσότερο, ιδίως όσους πιστεύουν ότι τα 33 εκατοστά, για να το πούμε συμβολικά, δεν αρμόζουν σε ανθρώπους που ομνύουν στην ισότητα. Προσωπικά, διευκρινίζω, δεν με ξενίζει καθόλου? και αυτοί άνθρωποι είναι.) Ισχύει παντού. Οχι για όλους, προς Θεού. Αλλά είναι τόσο συχνό το φαινόμενο. Δημοσιογράφοι τριάντα-τρία-εκατοστά, υπάλληλοι τριάντα-τρία-εκατοστά, άνθρωποι που δεν έχουν καμιά ιδιαίτερη ανάγκη, αλλά κι αυτοί τριάντα-τρία-εκατοστά.
Και τώρα με τις εκλογές, ε; Πάνθεον αληθινό. Βγήκαν όλοι στην επιφάνεια, παλεύοντας να μειώσουν την απόσταση. Τριάντα τρία εκατοστά από τον Γιωργάκη, τον Κωστάκη, αλλά και μόνον από κάποιον που είναι τριάντα-τρία-εκατοστά από κάποιον άλλον που είναι στην ίδια απόσταση από έναν τρίτο, που εκείνος βρίσκεται περίπου τόσο κοντά (ή μακριά) σε ένα συνεργάτη του Γιωργάκη ή του Κωστάκη. «Σύντροφοι τριάντα-τρία-εκατοστά», ακόμη κι όταν τους διαγράφουν από τις λίστες των βουλευτών.
Πάλι καλά που δεν ήρθε το Ντιούαρς να διαφημισθεί στην Ελλάδα, ζητώντας ύψωση της φουστανέλας αντί της σκωτσέζικης φούστας. Θα διασυρόμασταν διεθνώς.