Είναι κοινός τόπος πια ότι ο τύπος κόμματος που άνθησε στη μεταπολιτευτική περίοδο έχει περιέλθει σε κρίση. Εχει εκφυλισθεί σε γραφειοκρατικό – εκλογικό μηχανισμό, κατά κανόνα απρόθυμο και ανίκανο να συνθέσει τα κοινωνικά αιτήματα σε συνεκτικό πολιτικό πρόγραμμα. O Γ. Παπανδρέου έχει σε ανύποπτο χρόνο υποστηρίξει τη μετάλλαξη του ΠΑΣΟΚ σ’ ένα «ανοιχτό συμμετοχικό κόμμα». Στο πλαίσιο αυτό, είχε ταχθεί και υπέρ της εκλογής του προέδρου από τη βάση. Με άλλα λόγια, η θέση του δεν είναι καιροσκοπική.
Το γεγονός, όμως, ότι η μαζική ψηφοφορία διεξάγεται στην προεκλογική περίοδο τον βολεύει πολύ. Πρώτον, γιατί οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των πολιτών έχει θετική γνώμη και κατά συνέπειαν, η εκλογή από τη βάση θα λειτουργήσει σαν επικοινωνιακό όπλο. Εκτός αυτού, ευνοεί τον Γ. Παπανδρέου και γιατί η αυξημένη πολιτική νομιμοποίησή του τον καθιστά εσωκομματικά απρόσβλητο, ακόμα και σε περίπτωση ήττας.
Από θεσμικής απόψεως, η διαδικασία είναι προβληματική. Εάν υπήρχαν δύο υποψήφιοι πρόεδροι, πώς άραγε θα μετρούσαν τις ψήφους των μελών και πώς των φίλων; Είναι προφανές ότι χρειάζεται ένας νέος ορισμός της έννοιας του κομματικού μέλους. Θέλει ο Γ. Παπανδρέου να θεωρείται μέλος ο πολίτης που δηλώνει συμμετοχή στις εσωκομματικές εκλογικές διαδικασίες; Ετσι κι αλλιώς, πάντως, το ζητούμενο δεν είναι αποσπασματικές ρυθμίσεις, αλλά μία συνολική πρόταση. H μετάβαση στο «ανοιχτό κόμμα» απαιτεί ευρύτερες καταστατικές αλλαγές.
Πρέπει να υπογραμμισθεί ότι η ακολουθούμενη διαδικασία οδηγεί στην αποθέωση του αρχηγισμού. Ουσιαστικά, ο νέος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ θα είναι ελέω… λαού μονάρχης στο κόμμα του. Κανένα κομματικό όργανο δεν θα μπορεί -έστω και στοιχειωδώς- να εξισορροπεί την αρχηγική εξουσία. Τα πράγματα θα άλλαζαν εάν το Ε.Γ. εκλεγόταν εφ’ εξής από το συνέδριο (μέχρι σήμερα εκλέγεται από την K.E.). Τέτοιο θέμα, όμως, δεν έχει τεθεί.
Στην πραγματικότητα, οδεύουμε ολοταχώς στην αφυδάτωση του διαμεσολαβητικού ρόλου, που ο θεσμός Κόμμα παίζει στην αντιπροσωπευτική μας δημοκρατία. Ισως γιατί κι αυτή έχει εκφυλισθεί σε «τηλεοπτική δημοκρατία». Δεν είναι τυχαίο ότι η διαδοχή είχε κριθεί πριν καν αρχίσει. Την αποκαθήλωση του K. Σημίτη και την προώθηση του Γ. Παπανδρέου τις επέβαλαν οι δημοσκοπήσεις και όχι ο εσωκομματικός συσχετισμός δυνάμεων. Το ΠΑΣΟΚ έχει προ πολλού πάψει να λειτουργεί ως πολιτικός οργανισμός. Εχει εκφυλισθεί σε «κόμμα αξιωματούχων». Τώρα, παρακάμπτεται και ακυρώνεται. Πρόκειται για θρίαμβο της κοινής γνώμης, αλλά όχι υποχρεωτικά και της δημοκρατίας. Ας μην ξεχνάμε ότι στη διαμόρφωση των πολιτικών προτιμήσεων μεγάλο ρόλο παίζει η χειραγώγηση που ασκούν τα MME.