Το ΠΑΣΟΚ ήταν πράγματι εκεί, στη Νίκαια, στο «Σπίτι της άρσης βαρών», άγνωστο για ποιο λόγο επέλεξε τα «βάρη». Ηταν εκεί, μάλλον ενωμένο. Αν είναι και δυνατό, θα το δείξει η 7η Μαρτίου. Ηταν όλοι εκεί. Το «βαθύ» ΠΑΣΟΚ, το «ρηχό», το παλιό ΠΑΣΟΚ και το καινούργιο, το λαϊκίστικο και το εκσυγχρονιστικό, οι παπανδρεϊκοί και οι σημιτικοί, οι «πατριώτες» και οι «ενδοτικοί», όλοι όσοι δέχθηκαν και έδωσαν «πισώπλατα μαχαιρώματα», ο Ακης, ο Μάκης και ο Λάκης, όλα τα οικεία πρόσωπα της τριακονταετίας (πόσο γεράσαμε όλοι!). Και αφού επιτέλους τελείωσαν οι προβλεπόμενες ομιλίες (απρόβλεπτη δεν υπήρξε) ο πρόεδρος της ΓΣΕΕ και αντιπρόεδρος του Συνεδρίου, ο πολύπειρος κ. Πολυζωγόπουλος, είπε με δυνατή φωνή. «Και τώρα, για λόγους… τυπικούς θα σας ανακοινώσω το όνομα του μοναδικού υποψηφίου: Γιώργος Ανδρέα Παπανδρέου!». Ακολούθησε καταιγίδα χειροκροτημάτων και ιαχών. Για λόγους… τυπικούς είπε το πιο ουσιαστικό: το όνομα.
Περισσότερο από κάθε άλλη φορά, το ΠΑΣΟΚ μου φάνηκε σαν να είναι «φυλή». Δεν λέω «αγρίων», γιατί δεν υπάρχουν «άγριοι», δεν υπήρξαν ποτέ, ήταν ένα παραμύθι των αποικιστών και των ιεραποστόλων. Κάθε «φυλή» έχει τον πολιτισμό της. Ετσι και το ΠΑΣΟΚ έχει τον δικό του πολιτισμό, που απλώς είναι διαφορετικός από τον δικό μας, των υπολοίπων ιθαγενών. Ακούσθηκε λοιπόν το «ταμ-ταμ» του νέου «φυλάρχου», ο αποχωρών Κώστας Σημίτης, ως διαχειριστής σχολαζούσης κληρονομίας, του παρέδωσε «τα σα εκ των σων» και αμέσως από τα πέρατα της ερήμου άρχισαν να συρρέουν οι πασοκτζήδες.
Ακουσα με υπομονή τους ομιλητές, τον Κώστα Σημίτη, τον Μιχάλη Χρυσοχοΐδη και, τέλος, τον Γιώργο Παπανδρέου. Ομιλίες μάλλον επίπεδες, στρογγυλεμένες, χωρίς αιχμές. Μόνο ο Κώστας Σημίτης αναφέρθηκε σε συγκεκριμένα θέματα, επειδή είχε να υπερασπισθεί την «οκταετία» του ή να απολογηθεί γι’ αυτήν. Οι δύο άλλοι (ο M. Χρυσοχοΐδης, με αφόρητη ρητορεία) μίλησαν για το μέλλον και, επειδή το μέλλον είναι πάντοτε αβέβαιο και άδηλο, κατ’ ανάγκην ήσαν και αυτοί αβέβαιοι και άδηλοι…
Καθώς, όμως, παρακολουθούσα τις ομιλίες, αναρωτήθηκα γιατί, με ποιο σκεπτικό το ΠΑΣΟΚ, με τη μεγάλη επικοινωνιακή πείρα, άφησε να του ξεφύγει η ευκαιρία και δεν οργάνωσαν ένα γνήσιο συνεδριακό χάπενινγκ, όπως έκαναν στο 6ο Συνέδριο του 1996. Με διαφορές και αντίπαλες ομάδες, με κραυγές και κορώνες, με αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις, με δραματικές αποχωρήσεις και προσχωρήσεις και κυρίως με αγωνία για την εξέλιξη της «φάσης» ή την τελική έκβαση του «ματς». Ολα αυτά τα είχε το 6ο Συνέδριο του 1996 και κατόρθωσε να καθηλώσει στην πολυθρόνα τον Ελληνα τηλεθεατή, γιατί αυτός είναι ο αποδέκτης και προς αυτόν απευθύνονται όλοι.
Αντί όλων αυτών, προτίμησαν να οργανώσουν συνέδριο «κεκρακτών», γιατί αυτόν μόνο τον ρόλο αναγνώρισαν στους συνέδρους και όλοι τον έπαιξαν με ακρίβεια και ευσυνειδησία, χωρίς την παραμικρή παρέκκλιση. Χειροκροτούσαν και ζητωκραύγαζαν τη στιγμή που έπρεπε και όσο κάθε φορά έπρεπε, ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο, με μια πράγματι… αξιοθαύμαστη αξιολόγηση πολιτικών θέσεων και περίπλοκων αναλύσεων! Αν, πάντως, αυτό είναι το πρώτο δείγμα «συμμετοχικής δημοκρατίας», ελπίζω να βάλει ο Θεός το χέρι του.
Και για να σας τα πω πολύ καθαρά, αγαπητοί σύντροφοι του ΠΑΣΟΚ, αυτό δεν ήταν Συνέδριο δημοκρατικού κόμματος, και να το συζητήσουμε όσο θέλετε και με όποια κριτήρια θέλετε. Ηταν μια παρωδία με την οποία επιχειρείται η εξαπάτηση πρώτα των μελών του ΠΑΣΟΚ, έπειτα των «φίλων» και στη συνέχεια όλου του λαού. Απορώ πώς μερικοί ευφυείς και σοβαροί άνθρωποι που τυχαίνει να γνωρίζω, π.χ. ο Παρασκευάς Αυγερινός, ο Κάρολος Παπούλιας, ο Κώστας Σκανδαλίδης, ο ευφυέστατος Ευάγγελος Βενιζέλος (γνώστης και αναλυτής των δημοκρατικών θεσμών) και προπαντός ο σαρκαστής των πάντων Θόδωρος Πάγκαλος, πώς ανέχθηκαν την κακόγουστη αυτή κωμωδία. Γιατί δεν σηκώθηκε ούτε ένας να διαμαρτυρηθεί και να καταγγείλει ή, έστω, να κρατήσει τα χέρια του καρφωμένα όταν οι άλλοι χειροκροτούσαν.
Από πλευράς επικοινωνιακής βρήκα το συνέδριο τελείως άστοχο: Το μετέδιδαν με «ζωντανές συνδέσεις», όπως λένε σε… άπταιστα Ελληνικά όλοι οι τηλεπαρουσιαστές μας, έξι κανάλια ταυτοχρόνως και ασφαλώς η τηλεθέαση θα ήταν υψηλή.
Η μεγάλη, όμως, στιγμή της τηλεόρασης, τουλάχιστον της δικής μας τηλεόρασης, είναι ο καβγάς, η αντιπαράθεση, η σύγκρουση. Φαντάζεσθε ένα ποδοσφαιρικό ματς, όπου κάθε ομάδα με τη σειρά της, με πάσες μεγάλης ακριβείας και εξαίσιους ελιγμούς, θα έφτανε στο «γκολ» υπό τα… χειροκροτήματα της άλλης, η οποία αμέτοχη παρακολουθεί και χειροκροτεί; Οσο παράλογο θα σας φαινόταν ένα τέτοιο ποδοσφαιρικό ματς, άλλο τόσο παράλογο ήταν και το έκτακτο συνέδριο των «κεκρακτών» που οργάνωσε το ΠΑΣΟΚ. Και επειδή η λογική μου βρίσκεται σε πλήγη απόγνωση και όπως κάθε άνθρωπος, σε κρίσιμες στιγμές, αντιμετωπίζει το γνωστό υπαρξιακό δίλημμα, αν ο γιαλός είναι στραβός ή στραβά τον βλέπουν τα μάτια του, παρακαλώ έναν από τους κυρίους που ανέφερα να μας δώσει κάποια εξήγηση.
Παρακολούθησα με προσοχή την ομιλία του πρωθυπουργού, του Κώστα Σημίτη. Είχε μέσα της τον δραματικό τόνο του εκπεσόντος. Τις άλλες δύο ομιλίες στάθηκε αδύνατο να συγκεντρώσω το μυαλό μου και να τις παρακολουθήσω. Παρακολουθούσα όμως την έκφραση στο πρόσωπο του Γιώργου Παπανδρέου. Το ίδιο έκανα και προ τριών ημερών στη μεγάλη συνέντευξη προς «πέντε διευθυντές εφημερίδων» στη ΝΕΤ.
Κατέληξα σε μερικά συμπεράσματα τα οποία σπεύδω να μοιραστώ μαζί σας, έχοντας πάντοτε το ίδιο υπαρξιακό πρόβλημα του στραβού γιαλού κ.λπ.
Ο Γιώργος Παπανδρέου εμφανίζεται σαν το καλό και ντροπαλό παιδί της διπλανής πόρτας (το «καρφί» είναι του Σεραφείμ Φυντανίδη). Είναι αμήχανος, συνεσταλμένος, ευγενικός, με φυσική κομψότητα στις κινήσεις. Εμφανίζεται «αθώος» και με «αθώα» έκπληξη για κάθε τι που συμβαίνει γύρω του. Με κασκόλ ή χωρίς κασκόλ είναι «φευγάτος», είναι πολύ «γεια σου», όπως θα έλεγαν οι νέοι προς τους οποίους απευθύνεται.
Αρχισε, λοιπόν, να μπαίνει σε όλα τα σπίτια με δισταγμό (ο μακαρίτης ο πατέρας του εισέβαλε βίαια, σαν πειρατής, ακόμα και στις κρεβατοκάμαρες), κοκκινίζοντας ελαφρά, συμπλέκοντας τα δάκτυλά του από αμηχανία, μπερδεύοντας τα λόγια του, «θύμα» λυσσαλέων επιθέσεων… Ας μου επιτρέψουν οι αντίπαλοί του να επισημάνω ότι τα χαρακτηριστικά αυτά είναι πολύ επικίνδυνα, από… επικοινωνιακής πλευράς. Οι γονείς έτσι θα ήθελαν να είναι τα παιδιά τους. Πολλοί θα αισθανθούν την ανάγκη να τον προστατέψουν, να τον ενισχύσουν, να τον συμπονέσουν και ενδεχομένως να τον ψηφίσουν. Οι νέοι που και αυτοί, πολύ φυσικά, είναι «φευγάτοι» και «γεια σου», θα ακούσουν κοινότοπες πολιτικές αοριστίες ή ακόμα και παλαβομάρες σαν κάτι το καινούργιο και πρωτόγνωρο.
Αν τελικώς πραγματοποιηθεί η τηλεοπτική συνάντηση «των πέντε αρχηγών», φαντάζεστε τον Γιώργο Παπανδρέου μόνο του έναντι τεσσάρων; Τον φαντάζεστε, π.χ., να προσπαθεί ευγενικά και με υπομονή, αμήχανα και αβέβαια, με αυτό το «αθώο» και «φευγάτο» ύφος, να προσπαθεί να απαντήσει στις καταιγιστικές βεβαιότητες της κ. Παπαρήγα; Οι νέοι, αβέβαιοι, ανασφαλείς και φευγάτοι οι ίδιοι, είναι φυσικό να δουν στο πρόσωπό του κάποιον που τους μοιάζει.
Τα γράφω όλα αυτά μεταξύ αστείου και σοβαρού και τα διανθίζω με «μπηχτές» διαφόρων κατευθύνσεων, επειδή νομίζω ότι έχουμε νέου είδους επικοινωνιακές «αρετές» που ασφαλώς δεν ταιριάζουν στον πολιτικό, ταιριάζουν όμως στην τηλεόραση και στο κοινό της, εκπαιδευμένο από χρόνια σε συναισθηματικά «σίριαλ» με καλούς και κακούς, σκληρούς και μαλακούς, ευγενικούς και αγενείς. Προσέξτε! το αμήχανο και φευγάτο ύφος, ενώ δεν του αφαιρεί ειλικρίνεια, δεν τον υποχρεώνει να πει την αλήθεια, δεν τον υποχρεώνει καν να πει οτιδήποτε.
Καθώς παρακολουθούσα το «συνέδριο» και τα σκεφτόμουνα όλα αυτά, αισθανόμουν την ανάγκη να ρωτήσω τη Μαρία Δαμανάκη, που καθόταν κι αυτή στην πρώτη σειρά των καθισμάτων. Εχει πίσω της μακρά θητεία στην Αριστερά, όπου δεν ευδοκιμούν ιδιαιτέρως τα δημοκρατικά άνθη. Πήρε μέρος σε πολλά συνέδρια. Θυμάται κανένα παρόμοιο με αυτή την πασοκική «μάζωξη» που ζήσαμε στην «Αρση Βαρών» την περασμένη Παρασκευή. Θυμάται κάτι ανάλογο, όπου εκ των προτέρων αφαιρέθηκε κάθε δυνατότητα παρέμβασης των συνέδρων, ακόμα και η δυνατότητα να συμφωνήσουν με άλλον λογικό τρόπο, πλην του χειροκροτήματος και της ιαχής!
Νομίζω ότι ζήσαμε την αρχή του τέλους του ΠΑΣΟΚ, ανεξαρτήτως του εκλογικού αποτελέσματος…