Κάθε χρόνο -και ιδιαίτερα σε προεκλογικές περιόδους- τα κόμματα εξουσίας υπερτονίζουν το ενδιαφέρον τους για την παιδεία. Τα λόγια, όμως, αυτά δυστυχώς δεν μεταφράζονται σε έργα, διότι είναι γνωστό ότι οι πιστώσεις που διατίθενται από τον τακτικό προϋπολογισμό και από τον προϋπολογισμό δημόσιων επενδύσεων για την εκπαίδευση κυμαίνονται, εδώ και πάρα πολλά χρόνια (και θα κυμανθούν και το 2004), γύρω στο 3,5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ).
Το χαμηλό ποσοστό που αντιπροσωπεύουν στο ΑΕΠ οι δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες -όχι, όμως, ο μόνος- στους οποίους οφείλεται από τη μια μεριά το χαμηλό επίπεδο της εκπαίδευσης στη χώρα μας και από την άλλη το γεγονός ότι η Ελλάδα κατέχει την τελευταία θέση ανάμεσα στις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης (E.E.15) σε ό,τι αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ, δηλαδή σε συγκρίσιμες μονάδες).
Στο άρθρο αυτό -χρησιμοποιώντας τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας της E.E.15 (της Eurostat)- εξετάζουμε αναλυτικά τις δαπάνες κατά επίπεδο εκπαίδευσης για να δούμε ποια είναι η απόσταση που χωρίζει την Ελλάδα από τις άλλες χώρες-μέλη, καθώς και από την E.E.15 ως σύνολο, καθώς και αν και ποια είναι η σχέση των δαπανών αυτών με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ.
Για 14 από τις 15 χώρες-μέλη της E.E. (δεν υπάρχουν στοιχεία για το Λουξεμβούργο) εξετάζουμε το έτος 1999 ως προς τους εξής δείκτες:
– Τις δημόσιες δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ για την Προσχολική, Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια, Τριτοβάθμια και το Σύνολο της εκπαίδευσης.
– Τις κατά κεφαλήν (δηλαδή κατά μαθητή ή φοιτητή) δημόσιες και ιδιωτικές για την Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια, Τριτοβάθμια και το Σύνολο της εκπαίδευσης σε ΜΑΔ και
– Τη σχέση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ με τις κατά κεφαλήν δημόσιες και ιδιωτικές δαπάνες σε ΜΑΔ για την εκπαίδευση συνολικά.
1. Οι δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ. Στον πίνακα 1 δίνουμε τις δημόσιες δαπάνες για την Προσχολική, Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια, Τριτοβάθμια και το Σύνολο της εκπαίδευσης ως ποσοστό του ΑΕΠ σε 14 χώρες-μέλη και την E.E.15 ως σύνολο για το έτος 1999.
Από τον Πίνακα 1 φαίνεται ότι στις δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ το έτος 1999 για την:
– Προσχολική εκπαίδευση την 1η θέση κατέχει η Δανία με ποσοστό διπλάσιο του μέσου όρου της E.E.15 και ακολουθεί η Γαλλία. Την τελευταία θέση κατέχει η Ιρλανδία και την προτελευταία η Ελλάδα.
– Πρωτοβάθμια εκπαίδευση την 1η θέση κατέχει η Σουηδία με ποσοστό που πλησιάζει το διπλάσιο του μέσου όρου της E.E.15 και ακολουθεί η Δανία. Την τελευταία θέση κατέχει η Γερμανία και την προτελευταία η Ελλάδα.
– Δευτεροβάθμια εκπαίδευση την 1η θέση κατέχει η Δανία με ποσοστό 30% μεγαλύτερο του μέσου όρου της E.E.15 και ακολουθεί η Σουηδία. Την τελευταία θέση κατέχει η Ελλάδα και την προτελευταία η Ιρλανδία.
– Τριτοβάθμια εκπαίδευση την 1η θέση κατέχει η Δανία με ποσοστό υπερδιπλάσιο του μέσου όρου της E.E.15 και ακολουθεί η Φινλανδία. Την τελευταία θέση κατέχει η Ιταλία και την προτελευταία το Ηνωμένο Βασίλειο. H Ελλάδα κατέχει την 9η θέση.
– Εκπαίδευση ως Σύνολο την 1η θέση κατέχει η Δανία με ποσοστό πάνω από 50% μεγαλύτερο από τον μέσο όρο της E.E.15 και ακολουθεί η Σουηδία. Την τελευταία θέση κατέχει η Ελλάδα και την προτελευταία η Ιταλία. Το ποσοστό του ΑΕΠ που διαθέτει η Ελλάδα είναι κατά 26% χαμηλότερο από εκείνο του μέσου όρου της E.E.15.
2. Οι δαπάνες ανά μαθητή/φοιτητή.
Εκτός από τις δημόσιες υπάρχουν και οι ιδιωτικές δαπάνες για την εκπαίδευση. Κατά συνέπεια μια ακριβέστερη εικόνα των ποσών που διαθέτει μια χώρα για την εκπαίδευση είναι κατά κεφαλήν (δηλαδή κατά μαθητή ή φοιτητή) δαπάνες εκφρασμένες σε ΜΑΔ. Στον Πίνακα 2 δίνουμε τις δαπάνες αυτές για την Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια, Τριτοβάθμια και το Σύνολο της εκπαίδευσης στις 14 χώρες-μέλη της E.E. το έτος 1999.
Από τον Πίνακα 2 φαίνεται ότι στις δαπάνες σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης το 1999 για την:
– Πρωτοβάθμια εκπαίδευση την 1η θέση κατέχει η Δανία με ποσό κατά τα 2/3 μεγαλύτερο του μέσου όρου της E.E.15 και ακολουθεί η Αυστρία. Την τελευταία θέση κατέχει η Ελλάδα με ποσό που είναι κατά 48% χαμηλότερο από τον μέσο όρο της E.E.15 και την προτελευταία η Ιρλανδία.
– Δευτεροβάθμια εκπαίδευση την 1η θέση κατέχει η Αυστρία με ποσό κατά 50% μεγαλύτερο του μέσου όρου της E.E.15 και ακολουθεί η Δανία. Την τελευταία θέση κατέχει η Ελλάδα με ποσό που είναι κατά 48% χαμηλότερο από τον μέσο όρο της E.E.15 και την προτελευταία η Ιρλανδία.
– Τριτοβάθμια εκπαίδευση την 1η θέση κατέχει η Σουηδία με ποσό κατά 61% μεγαλύτερο του μέσου όρου της E.E.15 και ακολουθεί η Ολλανδία. Την τελευταία θέση κατέχει η Ελλάδα με ποσό που είναι κατά 51% χαμηλότερο από τον μέσο όρο της E.E.15 και την προτελευταία η Ισπανία.
– Εκπαίδευση ως Σύνολο την 1η θέση κατέχει η Αυστρία με ποσό κατά 44% μεγαλύτερο από τον μέσο όρο της E.E.15 και ακολουθεί η Δανία. Την τελευταία θέση κατέχει η Ελλάδα με ποσό που είναι κατά 44% χαμηλότερο από τον μέσο όρο της E.E.15 και την προτελευταία η Ιρλανδία.
3. Δημόσιες και ιδιωτικές δαπάνες. Απο μια περαιτέρω επεξεργασία των στοιχείων προκύπτει ότι η Ελλάδα το 1999 κατείχε την τελευταία θέση τόσο στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ όσο και στις κατά κεφαλήν δημόσιες και ιδιωτικές δαπάνες για την εκπαίδευση σε ΜΑΔ και η Πορτογαλία τη 13η θέση στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ και τη 12η θέση στις δημόσιες και ιδιωτικές δαπάνες σε ΜΑΔ για την εκπαίδευση.
Από τα όσα προαναφέρθηκαν είναι σαφές ότι μια από τις βασικές προϋποθέσεις για να αυξηθεί το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ της χώρας μας και να πλησιάσει τον μέσο όρο της E.E.15, δηλαδή να επιτευχθεί η πραγματική σύγκλιση, είναι η γενναία αύξηση των κατά κεφαλήν δαπανών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
(1) O κ. Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην: Αντιπρόεδρος της Βουλής, Υπουργός και Καθηγητής της ΑΣΟΕΕ.