Το ερώτημα που διατύπωνε το δημοσίευμα του Independent πριν από λίγες ημέρες δεν ήταν καινούριο: Εχει σημασία να βιαστείτε να ανακαλύψετε κάτι καινούργιο για να το δείξετε στους τουρίστες των Ολυμπιακών Αγώνων;
Είναι συνηθισμένο, όταν δεν μας ειρωνεύονται για το νέο Μουσείο της Ακρόπολης και τα Μάρμαρα, να μας «ψέλνουν» για τα αρχαία που αποκαλύπτονται σχεδόν καθημερινά στην Ελλάδα. Αν αποφασίζεται η κατάχωση κάποιων απ’ αυτά, μας μέμφονται. Αν πάλι γίνονται ανασκαφές και πάλι τα ακούμε.
Είναι αλήθεια ότι τον τελευταίο χρόνο είναι πιο συχνά αυτά τα δημοσιεύματα στον ξένο Τύπο και συνδέονται με την «αγωνία» της Ελλάδας να δείξει ένα καλό πρόσωπο προς τα έξω, την περίοδο των Ολυμπιακών. Ομως, οι ανασκαφές δεν γίνονται γι’ αυτόν το λόγο. Νέα ανασκαφικά μέτωπα προέκυψαν όντως τα τελευταία χρόνια στην Αττική. Ομως οφείλονται στα μεγάλα έργα που γίνονται για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Τα έργα «σκοντάφτουν» στις αρχαιότητες αφού ολόκληρη η Αττική είναι ένα απέραντος αρχαιολογικός τόπος. Πρόκειται λοιπόν για σωστικές ανασκαφές που αν δεν προηγηθούν των έργων δεν μπορούν εκείνα με τη σειρά τους να ολοκληρωθούν.
Κάθε σωστική ανασκαφή συνοδεύεται από πίεση, εξαντλητική εργασία, περιορισμένο χρόνο, συχνά και με καταστροφές. Συνεπώς ούτε το ΥΠΠΟ εξυπηρετούν τα ανασκαφικά μέτωπα των σωστικών ανασκαφών ούτε τους αρχαιολόγους που πιέζονται. Αλλωστε τη μεγαλύτερη δόξα οι συστηματικές ανασκαφές τη δίνουν και λιγότερο οι σωστικές.. Οταν λ.χ. οι αρχαιολόγοι συστήνουν μη σκάβετε σε βάθος στην πλατεία Συντάγματος ή στην πλατεία Κουμουνδούρου, είναι σαφές γιατί το λένε. Διότι σε ελάχιστο βάθος κρύβονται αρχαία. Ομως, όσα ξέρει ο νοικοκύρης δεν τα ξέρει ο κόσμος όλος, λέει η παροιμία και είναι έτσι ακριβώς.
Αν παρατηρήσει κανείς τον ξένο Τύπο, θα διαπιστώσει ότι δεν είμαστε οι μόνοι που δίνουμε σημασία στα ευρήματα που φέρνει καθημερινά στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη. Οι αναφορές στα ευρήματα που αποκαλύπτονταν στην Αγγλία τον περασμένο Δεκέμβριο, σίγουρα δεν ήταν λίγες στις δικές τους εφημερίδες.
Για έναν Ηνίοχο της εποχής του Σιδήρου μιλούσε η εφημερίδα The Scotchmaστις 3/12 που βρέθηκε κατά τη διάρκεια εργασιών κατασκευής ενός οδικού έργου. Τέσσερις ημέρες αργότερα το Reuters έκανε αναφορά για ένα εύρημα της εποχής των Βίκινγκς ενώ στις 9/12 το παρουσίαζε μια ακόμη αγγλική εφημερίδα. Στις 16 του ιδίου μήνα ο Scotchmaκαι πάλι ασχολιόταν με την αποκάλυψη ενός προτειχίσματος κάστρου που είχε αποκαλυφθεί. Εξι μέρες αργότερα το BBC στην ιστοσελίδα του έκανε λόγο για την προσπάθεια σωτηρίας μιας εκκλησίας 1.000 ετών στο Εσεξ ενώ στις 28/12 ο Independent έγραφε για έναν καθηγητή που βρήκε κρασί 8.000 ετών.
Γιατί λοιπόν το ενδιαφέρον για τους δικούς τους πολιτιστικούς θησαυρούς είναι σημαντικότερο απ’ αυτό των Ελλήνων αρχαιολόγων; Τι είναι αυτό που τα βάζει στο ζύγι και ξεχωρίζει τα μεν από τα δε;
Αν ήθελαν να μας τραβήξουν το αφτί για κάτι οι ξένοι, θα μπορούσαν να σταθούν στις δημοσιεύσεις. Αυτόν τον ανεκμετάλλευτο πλούτο που δεν βγαίνει στο φως. Τα χιλιάδες αρχαία που «πνίγονται» στις αποθήκες των μουσείων και των εφορειών τα οποία θα μπορούσαν να γεμίσουν εκατοντάδες αίθουσες, αν ποτέ μελετηθούν. Αυτό είναι το πρόβλημα στην Ελλάδα. «Από τα δέκα αρχαία αντικείμενα που έχουν αποκαλυφθεί, τα οκτώ βρίσκονται σε αποθήκες και μόνο τα δύο σε προθήκες μουσείων» είχε παραδεχτεί χρόνια πριν ο υπουργός Πολιτισμού κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του για την πολιτιστική ανάπτυξη της Θράκης. Ηταν περίπου την ίδια εποχή που είχε ανακοινώσει τη διακοπή των συστηματικών ανασκαφών. Δεν άλλαξαν πολλά από τότε. Οι δημοσιεύσεις και οι επιστημονικές ανακοινώσεις πάντως εξακολουθούν να είναι λιγοστές.