Οταν η νέα ηγεσία του κυβερνώντος κόμματος δηλώνει ότι αναγνωρίζει τα λάθη της παλαιάς, σε τι ακριβώς αναφέρεται; Στην άλωση του κράτους από ανάξιους ημετέρους, στη διαπλοκή με ισχυρούς παράγοντες του ιδιωτικού τομέα, ή στο δημόσιο έλλειμμα και τις ζημιογόνες επιχειρήσεις που συντηρούμε; Αν δεν εννοεί τα παραπάνω, αλλά θεωρεί σφάλματα την πολιτική της περιστολής του ελλείμματος και της απαλλαγής από τις προβληματικές δημόσιες επιχειρήσεις, τότε θα πρέπει να ανησυχούμε.
Τελευταία και τα δύο μεγάλα κόμματα επιδίδονται σε ανταγωνισμό παροχολογίας που εθίζει κάποιους ψηφοφόρους σε τεχνητούς παραδείσους. Υπόσχονται λιγότερες ώρες εργασίας, υψηλότερες συντάξεις, προσλήψεις που δεν επιβαρύνουν πολύ τους εργοδότες, βελτίωση της ιατρικής περίθαλψης και άλλα που προκύπτουν κάθε μέρα. H Ευρωπαϊκή Ενωση προειδοποιεί την Ελλάδα για τις δημοσιονομικές συνέπειες του Ασφαλιστικού και των επιβαρύνσεων του προϋπολογισμού, καθώς οι υποχρεώσεις της χώρας στην ONE είναι ήδη αυξημένες. Για μια μερίδα των ψηφοφόρων οι προεκλογικές εξαγγελίες για αλλαγή και εξυγίανση ερμηνεύονται σαν υπόσχεση διεύρυνσης των κρατικών παροχών. H εξυγίανση της κρατικής μηχανής που θα αποδώσει μακροχρόνια αποτελέσματα δεν συγκινεί τους ανυπόμονους εκλογείς που ζητούν άμεση ικανοποίηση των αιτημάτων τους. Μήπως η παροχολογία αυτή απευθύνεται, εκτός από τους μη ευνοημένους και στους νεότερους ψηφοφόρους γενικότερα;
Χάσμα… προσδοκιών
Οι διάφορες γενεές στην κοινωνία μας εκπροσωπούν διαφορετικά βιώματα που δεν διευκολύνουν την ομογένεια των εκλογικών προσδοκιών. Σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο το χάσμα ανάμεσα στη γενεά που μπήκε στα εξήντα και αυτήν που προηγείται των σαράντα, οφείλεται σε εποχές με διαφορετικές υποσχέσεις. Οι σημερινοί εξηντάρηδες μεγάλωσαν σε εποχή που οι οικονομίες αναπτύσσονταν, οι ευκαιρίες αφθονούσαν και οι απολαβές μεγάλωναν. Λιγότερες ώρες εργασίας και περισσότερη ασφάλεια ήταν μερικές από τις υποσχέσεις που επαληθεύτηκαν για τους σημερινούς εξηντάρηδες. H πρόοδος τότε ήταν συνώνυμη με μια ομαλή σταδιοδρομία και η κοινωνική καταξίωση με την επαγγελματική.
Οι κανόνες με τους οποίους γαλουχήθηκε εκείνη η γενεά έχουν αλλάξει. H επιτυχία ταυτίζεται όλο και περισσότερο με το γρήγορο κέρδος, η ανοχή της κοινωνίας για τις παρεκκλίσεις μεγαλώνει και οι ώρες εργασίας για τους νέους που φιλοδοξούν να πετύχουν αυξάνονται. Παράλληλα, η δημογραφική συρρίκνωση περιορίζει τις συνταξιοδοτικές προοπτικές, ενώ οι ανάγκες που γεννά ο καταναλωτισμός διογκώνονται. Σε αυτήν τη λιγότερο προβλέψιμη, ανταγωνιστικότερη και ανασφαλή πραγματικότητα, δεν υπάρχει εύκολη οδός διαφυγής. Για τους σημερινούς τριαντάρηδες οι αλκυονίδες του παρελθόντος δεν θα ξανάρθουν. Οι παροχές που χρηματοδοτούνταν με βραχυπρόθεσμα δάνεια και το «Τσοβόλα δώστα όλα», τελείωσαν όταν η ελληνική κυβέρνηση επέλεξε την ONE, με όλες τις θυσίες που η επιλογή συνεπαγόταν. H Ελλάδα βρίσκεται έκτοτε στο στάδιο των μεγάλων ταχυτήτων και η έξοδος από αυτό δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς την απαξίωση της αποτυχίας και της δομικής καθυστέρησης.
Οι «φιλολαϊκές» υποσχέσεις σήμερα προδικάζουν μεγαλύτερη απόκλιση από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. H απομάκρυνση από τους δείκτες της ONE, που θα ισοδυναμούσε με εγκατάλειψη της συμμετοχής μας σ’ αυτήν θα αποτελούσε και απόρριψη του μετασχηματισμού της χώρας σύμφωνα με το επιθυμητό ευρωπαϊκό πρότυπο. Ασφαλώς ο μέσος άνθρωπος θα προτιμούσε να εργάζεται λιγότερες ώρες, να αμείβεται καλύτερα και να μην άγχεται για το αύριο. Ομως, τα κοινοτικά κονδύλια που ευνόησαν αυτές τις εξελίξεις στην Ελλάδα, θα στερέψουν και οι περίφημοι ρυθμοί ανάπτυξης, για τους οποίους πανηγυρίζουμε τώρα, θα μειωθούν δραστικά αν δεν υπάρξουν αλλαγές στην οικονομία. Παραδόξως, κατά τη δεκαετία του 1980, η ανάλωση των κοινοτικών πόρων για τη σύγκλιση οδήγησε στην απόκλιση και η αμέριμνη αναβολή επώδυνων μέτρων, τότε, μας φέρνει πάλι αντιμέτωπους με τα ληξιπρόθεσμα γραμμάτια του παρελθόντος. Οι τριαντάρηδες και οι σαραντάρηδες της σήμερον καλούνται να πληρώσουν το τίμημα της αμεριμνησίας των εξηντάρηδων και των εβδομηντάρηδων που προσυπέγραφαν με την ψήφο τους τότε την πολιτική των ελλειμμάτων.
Αν η κυβέρνηση που θα προέλθει από τις εκλογές της 7ης Μαρτίου δεν σοβαρευτεί, το κόστος της νέας αμεριμνησίας θα είναι πολύ υψηλότερο. Στις παρυφές της Ευρώπης και σε γειτονιά ουραγών της ηπείρου, η Ελλάδα δεν θα μπορεί να προσβλέπει στα αγαθά της ανάπτυξης που βελτιώνουν μακροχρόνια την ποιότητα της ζωής μας.
Η επαγγελία της αλλαγής
Η νέα παροχολογία αγρεύει ψήφους από τους μη προνομιούχους αλλά και τους ανυπόμονους? όχι μόνο από τα πολλά θύματα της ανεργίας των νέων αλλά και από τους φιλόδοξους που αντιλαμβάνονται ότι ο εύκολος πλουτισμός εξασφαλίζεται κυρίως μέσα από τη διαπλοκή με ένα διογκωμένο και διεφθαρμένο κράτος. Ας ευχόμαστε ότι η επαγγελία της αλλαγής δεν θα αποδειχτεί στροφή σε ένα παρελθόν χωρίς επιστροφή.
(1) O κ. Θ. Βερέμης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος του Δ.Σ. στο Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ).