Εχει δίκαιο ο Γιώργος Παπανδρέου: η αλλαγή κόμματος στην άσκηση της εξουσίας δεν επέρχεται όπως η προαγωγή με την επετηρίδα, με το πλήρωμα του χρόνου. Ερχεται για να καλύψει πολιτικές ανάγκες και κενά και σε τελευταία απόληξη λειτουργεί ως λαϊκό αίτημα, πολλές φορές διάχυτο σε όλα τα στρώματα του πληθυσμού, αλλά σαφές και ευδιάκριτο.
Πράγματι υπάρχει αυτό το λαϊκό αίτημα της αλλαγής. Δεν διαπιστώνεται μόνο από τις δημοσκοπήσεις που οι ίδιες υποσκάπτουν την αξιοπιστία τους, προσφέροντας αντιφατικά αποτελέσματα. Διαπιστώνεται ασφαλέστερα όταν ο Γιώργος Παπανδρέου προσπαθεί να καταξιωθεί στο εκλογικό σώμα ως φορέας αλλαγής, ως ο ηγέτης «που θα τα αλλάξει όλα», που διαπιστώνει και ο ίδιος ότι πρέπει να αλλάξουν όλα, στο κόμμα του και στη διακυβέρνηση της χώρας. Δεν ενδιαφέρει τόσο αν πρόκειται για προεκλογικό τέχνασμα. Ενδιαφέρει πιο πολύ η διαπίστωση ότι αυτή είναι λαϊκή προσδοκία, ν’ αλλάξουν όλα.
Το λαϊκό αίτημα της πολιτικής αλλαγής υπάρχει και δρα πριν γίνει σύνθημα της Ν.Δ. και… παρασύνθημα του Γιώργου Παπανδρέου. Τουλάχιστον τα τελευταία 3-4 χρόνια λειτουργεί ως έκφραση λαϊκής δυσαρέσκειας, διαμαρτυρίας, ενίοτε και οργής. Πολλές υπήρξαν οι αιτίες και οι αφορμές: άλλοτε ήσαν ομάδες πληθυσμού που έβλεπαν το εισόδημά τους να μειώνεται και απέδιδαν το γεγονός στην κυβερνητική πολιτική. Για παράδειγμα οι αγρότες. Αλλες ομάδες έβλεπαν τον κίνδυνο του κοινωνικού αποκλεισμού και της περιθωριοποίησης. Για παράδειγμα οι άνεργοι, αλλά και συμπαγείς μάζες μικρομεσαίων. H διαμαρτυρία έγινε οργή (το θυμόμαστε όλοι) όταν ετέθη επί τάπητος το Ασφαλιστικό ή όταν επιχειρήθηκαν μεταρρυθμίσεις πρόχειρες και χωρίς σαφή στόχο, π.χ. στη δημόσια εκπαίδευση και στη δημόσια υγεία. Τέλος, η δυσαρέσκεια γενικευόταν σε κάθε απόπειρα επαφής του πολίτη με το κράτος, όταν διαπίστωνε ότι για να κάνει τη δουλειά του, για να υπάρχει ως πολίτης έπρεπε να συναλλάσσεται, συχνά με μεγάλο κόστος, με το κομματικό παρακράτος.
Δεν αξιολογούμε, διαπιστώσεις κάνουμε. Ενδεχομένως η κοινωνία μας χρειάζεται επώδυνες αλλαγές, εκείνο όμως που στην πολιτική έχει σημασία είναι ο φορέας των αλλαγών, η συνέπειά του και η πειστικότητά του, η διάθεσή του να συγκρουσθεί και να αγωνισθεί. Το ΠΑΣΟΚ ως φορέας κοινωνικής και πολιτικής αλλαγής απέτυχε τα τελευταία 3-4 χρόνια. H πολιτική αλλαγή δεν μετριέται ούτε με δημόσια έργα ούτε με οποιαδήποτε επιμέρους επιτυχία, ο Κώστας Σημίτης πρέπει να το έμαθε καλά και πολύ οδυνηρά.
Είναι κάτι ουσιαστικότερο από ποσοτική συσσώρευση επιτυχιών ή «επιτυχιών», επειδή ακριβώς αφορά τον τρόπο διακυβέρνησης και κατά πόσον αυτός ο τρόπος ενσωματώνει ή απορρίπτει βασικές δημοκρατικές επιταγές στη λειτουργία ενός κράτους: την ισοπολιτεία, τη διαφάνεια, τη διασφάλιση των ατομικών πρωτοβουλιών που απαιτεί μια κοινωνία για να είναι ελεύθερη και ανοιχτή. Ολοι οι πολίτες έχουν δυστυχώς προσωπικές εμπειρίες, για θέματα πολύ μεγάλα ή πολύ μικρά, από ελλείμματα ισοπολιτείας, διαφάνειας και ελεύθερης ανάπτυξης πρωτοβουλιών στο πλαίσιο ενός «κράτους δικαίου». Μέσα από τέτοιες διαδικασίες το λαϊκό κίνημα δυσαρέσκειας μετατράπηκε σε λαϊκό αίτημα πολιτικής αλλαγής, ένα βαθύτατα δημοκρατικό αίτημα που αναζητάει την πιο άμεση και εφικτή λύση: την εναλλαγή στην εξουσία.
Δεν αμφισβητούνται οι προθέσεις του Γιώργου Παπανδρέου. Αν όμως όλοι συμφωνούμε στην ανάγκη της πολιτικής αλλαγής, εκ των πραγμάτων αμφισβητείται η δυνατότητα να επιτευχθεί με τα ίδια πρόσωπα, με τις ίδιες ιδέες, τις ίδιες δεσμεύσεις και τις ίδιες συνήθειες. Αυτή η διάχυτη δυσπιστία είναι που κάνει τη σταθερή διαφορά…