Αυτή την εβδομάδα το βρετανικό Κοινοβούλιο θα αρχίσει, επιτέλους, να συζητά το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Θα είναι η αρχή μιας αργής, αλλά εξαιρετικά σημαντικής διαδικασίας, που θα μπορούσε, μέχρι το 2007, να φέρει τη Βρετανία στα πρόθυρα της εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Εάν συμβεί αυτό, θα πρόκειται για σημαντική αλλαγή της εξωτερικής πολιτικής της χώρας, με αποτέλεσμα σημαντική μείωση της διεθνούς επιρροής της.
Ακόμη και εάν ο κ. Μπλερ κερδίσει τις εκλογές του Μαΐου(;), το δημοψήφισμα θα διεξαχθεί στα τέλη του 2006, με την ελπίδα ότι κάποια άλλη χώρα θα έχει καταψηφίσει το Σύνταγμα στο μεταξύ, οπότε η Βρετανία δεν θα είναι ο μόνος αρνητής. Αυτή όμως η τακτική ενέχει σημαντικούς κινδύνους. Αν και ο κ. Μπλερ είναι ο πλέον φιλοευρωπαίος πρωθυπουργός των τελευταίων 30 ετών, έχει αποτύχει σχεδόν σε όλες τις πτυχές της ευρωπαϊκής πολιτικής του. H Βρετανία δεν είναι ηγέτις της E.E., τουλάχιστον όχι όσο δεν υιοθετεί το ευρώ και τη συνθήκη του Σένγκεν. H πολιτική Μπλερ στο Ιράκ περιόρισε τη δυνατότητα της Βρετανίας να ηγηθεί της εξωτερικής πολιτικής της Ενωσης, ενώ είναι απομονωμένη και στα θέματα οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής.
Οι σφυγμομετρήσεις καταδεικνύουν ότι οι Βρετανοί έχουν την πλέον αρνητική εικόνα για την Ενωση μεταξύ των πολιτών των 25 χωρών-μελών. Οσον αφορά στο Σύνταγμα, οι αρνητικές ψήφοι υπερισχύουν των θετικών τουλάχιστον κατά 20%.
H αρνητική ψήφος μιας μεγάλης χώρας, όπως η Γαλλία -που μάλλον θα σήμαινε ότι οι Γάλλοι θέλουν «περισσότερη» Ευρώπη και όχι «λιγότερη»- θα σηματοδοτούσε το τέλος του Συντάγματος, τουλάχιστον στην παρούσα μορφή του. Αντιθέτως, η προοπτική ενός βρετανικού «όχι» ήδη συζητείται ως πρόβλημα περισσότερο για τη Βρετανία, παρά για την E.E. Πολλοί στην Ενωση, πολιτικοί και επιχειρηματίες, παρουσιάζονται κουρασμένοι από την επαμφοτερίζουσα στάση της Βρετανίας, την αμφισημία των θέσεών της, τις απιστίες της και την περιοδική κωλυσιεργία σε υποθέσεις της Ενωσης. Πιστεύουν ότι έχει έρθει ο καιρός για τη Βρετανία να αποφασίσει εάν θέλει να παραμείνει στην Ενωση ή όχι.
Ενα «όχι» των Βρετανών πιθανότατα θα οφείλεται σε γενικότερα αντιευρωπαϊκά αισθήματα της κοινής γνώμης, οπότε δεν θα έχει ιδιαίτερο νόημα η επανάληψη του δημοψηφίσματος. Ούτε, όμως, είναι δυνατόν η Βρετανία να παραμείνει στην Ενωση μη έχοντας δεχθεί το Σύνταγμα.
Οι φιλοευρωπαίοι της Βρετανίας βρίσκονται σε σύγχυση, τόσο από την πολιτική της κυβέρνησης να παραμείνει το θέμα εκτός επικαιρότητας προς το παρόν, όσο και από έλλειψη χρημάτων, αυτοπεποίθησης και στρατηγικής για την προώθηση των θέσεών τους. H κυβέρνηση Μπλερ ακολουθεί μια γραμμή που αποδέχεται αρκετά από τα επιχειρήματα των ευρωσκεπτικιστών, υποστηρίζοντας ότι το Σύνταγμα θα περιορίσει τη δύναμη των Βρυξελλών. Αξιοπρόσεκτη είναι η απουσία από τη συζήτηση επιχειρηματιών και εργατικών ενώσεων.
Η κυβέρνηση ελπίζει πως μια σύντομη και έντονη εκστρατεία, που θα παρουσιάζει το θέμα ως επιλογή μεταξύ της παραμονής στην Ενωση ή όχι, θα φέρει τη νίκη στο δημοψήφισμα. H βρετανική κοινή γνώμη δεν συμπαθεί την Ευρώπη, αλλά πολύ περισσότερο δεν θέλει να βρεθεί η χώρα εκτός νυμφώνος. Αν 24 χώρες-μέλη ψηφίσουν «ναι», το «όχι» της Βρετανίας θα μπορούσε να την οδηγήσει σε μια ειδική σχέση με την E.E. μέχρι το 2007, αλλά δεν θα είναι, πλέον, πλήρες μέλος.
Στην περίπτωση αυτή, οι συνέπειες για τη Βρετανία θα είναι βαρύτατες. Για να παραμείνει στην κοινή αγορά η Βρετανία, όπως και η Νορβηγία, θα δεσμεύεται από τους κανόνες της χωρίς να έχει τη δυνατότητα να συμμετέχει στη διαμόρφωσή τους. Ούτε θα διαμορφώνει την πολιτική άμυνας και εξωτερικών σχέσεων, όπως και αυτές του εμπορίου, της ανάπτυξης και άλλων πολλών.
Σε μια περίοδο ιστορικών αλλαγών, η Βρετανία θα βρεθεί στο περιθώριο, αποπροσανατολισμένη, εθνικιστική και μάλλον αποδυναμωμένη. Αυτές είναι οι προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι φιλοευρωπαίοι υπέρμαχοι του «ναι». Πρέπει να δράσουν άμεσα, διότι οι συνέπειες της παθητικής στάσης τους θα είναι βαρύτατες.
* H κ. Hughes είναι επισκέπτρια καθηγήτρια στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο του LondoSchool of Economics.