Η προσφιλής εξήγηση για τη συνεχιζόμενη (πάνω από ένα χρόνο, τώρα) άνοδο των τιμών του πετρελαίου ήταν (και είναι) η υπερβολική ζήτηση του μαύρου χρυσού από την εκρηκτικώς αναπτυσσόμενη οικονομίας της Κίνας. Ομως, η κατανάλωση των Ηνωμένων Πολιτειών είναι τρεις φορές μεγαλύτερη από την κινεζική και αντιστοιχεί στο 25% ολόκληρου του κόσμου. Επομένως, αν δεν υπάρξει περιορισμός στην Αμερική, οι τραγικές επιπτώσεις του «Κατρίνα» δεν θα είναι μόνον ανθρωπιστικές αλλά και οικονομικές.
Ας μη ξεχνούμε ότι η αμερικανική οικονομία «άντεξε» επειδή εκμεταλλεύτηκε δύο φούσκες. Πρώτη η χρηματιστηριακή, που έσκασε το 1999-2000. Δεύτερη, των ακινήτων. Μια πραγματική φούσκα δανεισμού, που συντηρεί την κατανάλωση των Αμερικανών. Δάνεια που εξυπηρετούνται μόνον επειδή η εξασφάλισή τους (δηλαδή το ενέχυρο) είναι το βασικό περιουσιακό στοιχείο των αμερικανικών νοικοκυριών, τα ακίνητα. Οσο μεγαλώνει η αξία τους, τόσο ο δανεισμός συνεχίζεται, καλύπτοντας και τις δαπάνες εξυπηρέτησης παλαιότερων δανείων. Σκεφτείτε ότι ακόμη και το δεύτερο τρίμηνο του έτους, οι τιμές των αμερικανικών ακινήτων αυξήθηκαν και πάλι κατά 13,4%.
Ο Αλαν Γκρίνσπαν, πρόεδρος της ομοσπονδιακής (κεντρικής) τράπεζας των ΗΠΑ, λίγο πριν από την υποχρεωτική συνταξιοδότησή του, αποφάσισε να προειδοποιήσει για τους κινδύνους από την έκρηξη της φούσκας των ακινήτων. «Ο πατέρας της οικονομίας των ακινήτων φοβάται τώρα ότι δημιούργησε ένα τέρας», έγραψε ειρωνικά ο επικεφαλής οικονομολόγος της Morgan Stanley, Στιβ Ρόουτς. «Πολύ αργά», λένε πολλοί οικονομολόγοι, που του αποδίδουν την ευθύνες για την τωρινή όσο και την προηγούμενη φούσκα, αλλά και γιατί «ανέχθηκε» την εκτόξευση του εξωτερικού και του δημοσιονομικού ελλείμματος. Κίνδυνοι, λοιπόν, υπάρχουν και είναι σημαντικοί. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το οικοδόμημα θα καταρρεύσει. «Οσο υπάρχει ρευστότητα, ακόμη και περιορισμένη», σημειώνει ο έγκυρος επικεφαλής διεθνών αγορών και private banking της Εθνικής Τράπεζας Πέτρος Χριστοδούλου, «δεν υπάρχει κίνδυνος ανοικτής κρίσης». Δεν είναι άλλωστε, προσθέτει, η πρώτη φορά που η διεθνής οικονομία δέχεται «σοκ ύφεσης». Ο πόλεμος του Ιρακ, η κρίση χρεών της Λατινικής Αμερικής, η εξαφάνιση μεγάλων επιχειρήσεων (π.χ. Worldcom), απορροφήθηκαν. Ακόμη και οι υψηλές τιμές του πετρελαίου δεν είναι κάτι το εντελώς καινούργιο, αφού κοντεύουν 18 μήνες που τραβούν συνεχώς την ανηφόρα.
Οσο διατηρείται το σκηνικό αυτό, τόσο ο υπουργός Οικονομίας Γιώργος Αλογοσκούφης, διατηρεί την (συγκρατημένη) αισιοδοξία του. «Αν δεν συμβεί κάποια τρομακτική ανατροπή στον διεθνή ορίζοντα», σημειώνει, «θα μπορέσουμε να συνεχίσουμε την πολιτική της ήπιας προσαρμογής». Ο ίδιος πιστεύει ότι δικαιώνεται που καθυστέρησε την επιβολή ΦΠΑ στα ακίνητα, βλέποντας τη συμβολή της οικοδομικής δραστηριότητας. Βεβαίως, προσθέτει, το πετρέλαιο αφαίρεσε 0,3 της εκατοστιαίας μονάδας από τον ρυθμό πραγματικής αύξησης που θα είχαμε το 2005, επιδιώκοντας να εξηγήσει ότι το αναμενόμενο 3,6% του ΑΕΠ για εφέτος θα μπορούσε να βρίσκεται στο 3,9%, στο οποίο είχε στηριχθεί το υπουργείο. Επίσης, ο πληθωρισμός θα πάει στο 3,5% αντί να είναι κάτω από το προβλεπόμενο 3%, για τον ίδιο πάντοτε λόγο.
Από την άλλη, ο κ. Αλογοσκούφης είναι φανερά ενθουσιασμένος από την αφύπνιση των εξαγωγών και του τουρισμού, δύο στοιχεία που στήριξαν το φετινό εισόδημα. «Η πραγματική οικονομία συγκρατήθηκε και έτσι αποφύγαμε τη μεταολυμπιακή ύφεση», προσθέτει.
Οι προσδοκίες που θα περιγράψει ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής για το 2006, θα στηρίζονται στο ίδιο μοντέλο. Εμμονή στην πολιτική της ήπιας προσαρμογής και, ταυτόχρονα, επιμονή στις διαρθρωτικές και ρυθμιστικές παρεμβάσεις, ανεξαρτήτως του πολιτικού κόστους. Ο συνδυασμός αυτός, όπως θα εξηγήσει την άλλη εβδομάδα ο πρωθυπουργός, δίνει τον χρόνο που χρειάζεται στην οικονομία να ανασυνταχθεί από το «όλα για την Ολυμπιάδα» σε ένα, πιο ρεαλιστικό, «όλα για την ανταγωνιστικότητα». Ετσι, η κυβέρνηση θα αυξήσει τις δαπάνες για δημόσιες επενδύσεις, όχι όμως από εθνικούς πόρους, ελπίζει ότι οι χαμηλότεροι φόροι για τις επιχειρήσεις θα φέρουν περισσότερες ιδιωτικές επενδύσεις και, βεβαίως, ότι η περιστολή της φοροδιαφυγής θα γίνει με επιτυχία.
Υπό τις παραπάνω προϋποθέσεις, η κυβέρνηση δεν θα αργήσει να ανακοινώσει τη μείωση του φόρου εισοδήματος στο 25% για όλους τους φορολογουμένους, με διατήρηση του αφορολόγητου περί τα 12.000 ευρώ. Αν μάλιστα φανεί ότι η δημοσιονομική προσαρμογή προχωρεί ικανοποιητικά, η ανακοίνωση θα γίνει πολύ ενωρίτερα από τον αρχικό σχεδιασμό. Είναι αλήθεια ότι η προοπτική μικρότερης φορολογίας θα συντηρήσει την κατανάλωση, κάτι που αποτελεί σημείο εξαιρετικής σημασίας προκειμένου να στηριχθεί η οικονομία. Αλλωστε, ένας χαμηλότερος φόρος αποτελεί σπουδαίο επιχείρημα όταν θα χρειαστεί -κυβέρνηση και εργοδοσία- να ζητήσουν από τους συνδικαλιστές αυτοσυγκράτηση στο κρίσιμο μέτωπο των εισοδηματικών διαπραγματεύσεων. Αρκεί να επιβεβαιωθεί η αισιοδοξία του κ. Αλογοσκούφη, που πιστεύει ότι το σημερινό υψηλό επίπεδο του πετρελαίου έχει ήδη -σε μεγάλο βαθμό- περάσει στις τιμές τιμάριθμο και, επομένως, ο πληθωρισμός δεν θα πάρει φωτιά τους αμέσως επόμενους μήνες. Εφ’ όσον πάντως η καταστροφή της Νέας Ορλεάνης δεν γίνει η αφορμή για να παίξει τα λυπημένα της μπλουζ για τη διεθνή οικονομία.