“Μουσειακό είδος” τα χειρόγραφα. Καινούργιες θεωρίες, εξελιγμένα συστήματα, ηλεκτρονικές επικοινωνίες, αλάνθαστα κείμενα από τους υπολογιστές, περιπλανήσεις στο Διαδίκτυο, μηνύματα στα κινητά, εικόνες προόδου… Αλλά, πόσοι συνάνθρωποί μας -όχι μόνο στις υπανάπτυκτες χώρες- δεν κατάφεραν να γνωρίσουν κανένα αλφάβητο στο ρεύμα της ζωής τους; Περίεργα «σημάδια» είναι γι’ αυτούς τα ψηφία, τυπωμένες σελίδες σε πακέτο τα βιβλία, φωτογραφίες που κεντρίζουν την περιέργεια και, τελικά, χαρτί για περιτύλιγμα οι εφημερίδες. Ας μην σπεύσουν, όμως, οι «γραμματισμένοι» να μειδιάσουν ειρωνικά. Ελαφρυντικά για την περίπτωσή τους υπάρχουν πολλά και δεν περιορίζονται στις δύσκολες ή και δραματικές βιοτικές συνθήκες, ούτε στις δυσμενείς συγκυρίες. Ποιος μπορεί, άλλωστε, να αμφισβητήσει πως ουκ ολίγοι, που δεν κάθησαν ποτέ σε θρανία, πρόκοψαν με τη σκληρή δουλειά, τη φρόνηση και το φιλότιμό τους; Δεν έχουν άδικο όσοι υποστηρίζουν ότι όποιος έχει μυαλό που κόβει και οικονομική επιφάνεια, δεν χρειάζεται μόρφωση για να πετύχει περισσότερα. Πώς να αδιαφορήσεις, ωστόσο, όταν η σοφή παροιμία του λαού μας κάνει λόγο για τον εγγράμματο «που έχει τρία μάτια» και για τον αγράμματο «που έχει ένα, και εκείνο στραβό»;
Στον κύκλο της επικαιρότητας περνούν αυτά, αφού αύριο είναι η παγκόσμια ημέρα για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού -ένα πρόβλημα διαχρονικό, με προεκτάσεις και επιπτώσεις στην κοινωνική πορεία, που σέρνεται στον λαβύρινθο των περιστάσεων και παραμένει άλυτο, παρά τις προσπάθειες που έγιναν κατά καιρούς σε διάφορες χώρες του πλανήτη και στη δική μας, τουλάχιστον για μια κάποια αποτελεσματική αντιμετώπισή του. Ακόμη και στην τωρινή εποχή των θαυμάτων της τεχνολογίας, βλέπετε, τίποτα δεν μπορεί να γίνει για την περίπτωσή του, αν ο ίδιος ο αναλφαβητισμός δεν καταλάβει τη χρησιμότητα της ανάγνωσης και της γραφής, τον ρόλο που παίζουν οι απλές αριθμητικές πράξεις στην καθημερινότητα, τη σπουδαιότητα που έχει η ενεργός συμμετοχή του καθενός στις δραστηριότητες της ζωής. Ποια προχωρημένη ηλικία, ποιες αναφορές στο παρελθόν, ποια στοιχεία και ποιοι συσχετισμοί; O κοινός νους ξέρει ότι «ποτέ δεν είναι αργά» και ότι κάτι ωφέλιμο θα προκύψει, αν υπερισχύσει η θέληση που συχνά πραγματοποιεί τα απραγματοποίητα και κατορθώνει τα ακατόρθωτα. Προσβάσεις στη μάθηση υπάρχουν πολλές, αρκεί να τις αναζητήσει οιοσδήποτε ενδιαφερόμενος, να μην τις προσπερνά σφυρίζοντας ανέμελα και κοιτάζοντας αλλού. Δεν είναι «προϊόντα» του μοντερνισμού τα «μαργαριτάρια» και οι «βαρβαρισμοί» που ακούγονται, ούτε «σημεία των καιρών» οι σολοικισμοί και το περιορισμένο, το φτωχό λεξιλόγιο. Είναι σποραδικές μεν, πλην όμως «επαρκείς ενδείξεις» μιας ανεξέλεγκτης αγραμματοσύνης που, αν δεν διορθωθεί, θα οδηγήσει αναπότρεπτα στην ασάφεια του λόγου, στην αδυναμία της έκφρασης και στη συρρίκνωση της γλώσσας που καλλιέργησαν, στο διάβα των αιώνων, γίγαντες του πνεύματος, δημιουργοί που χάρισαν αθάνατα έργα στην οικουμένη. Μακάρι να μην συμβούν αυτά, γιατί θα είναι κακές οι συνέπειες και απρόβλεπτες οι επιπτώσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι πατρίδα είναι και η γλώσσα μας, για τη γραπτή ή προφορική συνεννόησή μας. Και «ο πολιτισμός κάθε λαού καθρεφτίζεται στη γλώσσα του…», επισήμανε κάποτε ο αλησμόνητος συγγραφέας Δημήτρης Σιατόπουλος.