Σε ποιον περιθωριακό κόσμο συναισθηματικής υστέρησης και πνευματικής εξαχρείωσης, κυνισμού και βίας, πρέπει να ζει κάποιος για να κακοποιεί κατ’ εξακολούθησιν ένα νήπιο, όπως ο Παναγιώτης Καλαντζής τον πεντάχρονο, στο Στόμιο Ιεράπετρας;
Συνηθίζουμε να λέμε ότι οι δράστες σεξουαλικής και άλλης κακοποίησης είναι άνθρωποι άνεργοι, αναλφάβητοι, αλκοολικοί ή ναρκομανείς, περισσότερο ή λιγότερο ψυχικά διαταραγμένοι…
Οπως αποδεικνύεται, όμως, τις περισσότερες φορές, ούτε πρόβλημα ψυχικής υγείας έχουν ούτε είναι πάντα αμόρφωτοι, οικονομικά εξαθλιωμένοι, μέθυσοι ή πρεζάκηδες. Συχνά, επίσης, οι συγγενείς του θύματος είναι γνώστες της κατάστασης. Οι γείτονες υποψιάζονται ή και γνωρίζουν. Αλλά αδιαφορούν (διαδεδομένη η «κουλτούρα» της σωματικής τιμωρίας – η σωματική τιμωρία επιβάλλεται στο 65,5% των ελληνικών οικογενειών, σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα).
Το πώς μπορεί να αισθάνεται ο θύτης είναι ίσως περισσότερο εύκολο να το συλλάβεις. Αυτός που θέλει να ασκεί διαρκώς τον έλεγχο, είναι προφανώς αυτός που φοβάται αδιαλείπτως να μην τον χάσει (το να φοβάσαι υπονοεί ότι σκέφτεσαι διαρκώς τον εαυτό σου χωρίς να μπορείς να φανταστείς μια αντικειμενική ροή των πραγμάτων). Μια συνείδηση ιδεόληπτη με τον εαυτό της, ταραγμένη, που δίνει θυμική χροιά στο παραμικρό συμβάν και εκτονώνει τον νοσηρό πυρετό της σε μια «ξένη» προς αυτήν ύπαρξη· μια ύπαρξη συχνά κηδεμονευόμενη, αθώα…
Πολύ πιο δύσκολο είναι να εξηγήσεις γιατί δεν αντιδρά ο έχων δεσμούς αίματος κι αγάπης με το θύμα, γιατί σιωπά, γιατί ακόμη και καλύπτει τον θύτη. Γιατί η Ρουμάνα μάνα «στηρίζει» το κτήνος που κακοποίησε με τον πιο εφιαλτικό τρόπο το παιδί της, κλείνει τα μάτια στους παροξυσμούς της κανιβαλικής του λύσσας; Βαναυσότητες που θα είχαν ραγίσει ακόμη και τις πέτρες, το μόνο που μοιάζουν να κατόρθωσαν στην περίπτωση της μητέρας είναι να αναισθητοποιήσουν τη βραχεία ταραχή της, να χαλυβδώσουν τη ροπή προς τη νοσηρή καθημερινότητα. Αυτή η αρνητική αλληλεγγύη, που ίσως εκπορεύεται από μια φυσική αδυναμία αντίστασης στη ροή των πραγμάτων και από κοινά καταπιεσμένα βιώματα (το μίσος και τη βία που εισπράχθηκε κατά την παιδική ηλικία), είναι που τη συνδέει με τα πράγματα.
Κλειδωμένη στον εαυτό της, δεν έχει τη δύναμη να παρεκκλίνει από τον δρόμο που έχει εγγραφεί μέσα στη μυχιότητα της απελπισίας της, έχει παραιτηθεί από την αναζήτηση μιας απόδρασης.
Σ’ αυτό δεν βοηθάει καθόλου η Πολιτεία. H κακοποίηση του πεντάχρονου στην Κρήτη, όπως και χιλιάδων άλλων νηπίων (4.500 παιδιά φτάνουν κάθε χρόνο στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων, κακοποιημένα από γονείς ή συγγενικά πρόσωπα· κατά μέσον όρο 46 από αυτά υποκύπτουν στα τραύματά τους, ενώ το 85% των παιδιών αυτών θα γίνουν τα ίδια, στο μέλλον, θύτες) είναι ζήτημα βαθιά πολιτικό. Είναι ζήτημα παιδείας (πλήθος Ελληνες εμμένουν σε λανθασμένα στερεότυπα), νοοτροπίας (τα όρια μεταξύ επιτρεπτού σωφρονισμού και υπερβολικής βίας είναι δυσδιάκριτα ακόμη και για τις Αρχές), πρόνοιας που δεν υπάρχει, νομοσχεδίων που δεν έρχονται, ειδικών δικαστηρίων για την ενδοοικογενειακή βία που δεν συγκροτούνται… Και βεβαίως, ανύπαρκτης πολιτικής βούλησης.