Είναι κοινός τόπος ότι το ενδιαφέρον μιας κοινωνίας για τη μαθητιώσα νεολαία είναι ταυτόσημο με το ενδιαφέρον της για το ίδιο της το μέλλον. Και μόνο αυτό θα έπρεπε να καθιστά τη συντεταγμένη Πολιτεία ιδιαιτέρως προσεκτική σ’ ό,τι αφορά αυτά τα θέματα. Δυστυχώς, όπως αποδεικνύει μια εμπεριστατωμένη έρευνα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, η κατάσταση είναι μάλλον απογοητευτική. Το καθημερινό ανελαστικό ωράριο των Ελλήνων μαθητών είναι βαρύτερο από το ωράριο των πιο σκληρά εργαζομένων ενηλίκων.
Η έρευνα κατέδειξε αυτό που όλοι γνωρίζουμε από προσωπική εμπειρία. Εάν συνυπολογίσουμε τις ώρες στο σχολείο, τις ώρες στα κάθε είδους φροντιστήρια και τις ώρες μελέτης στο σπίτι, ο μέσος μαθητής δεν έχει τη δυνατότητα ούτε για στοιχειώδη ξεκούραση. Ακόμη και οι ώρες ύπνου περιορίζονται στο απολύτως αναγκαίο. Στη φυσική καταπόνηση θα πρέπει να προστεθεί το ολοένα και αυξανόμενο άγχος, γεγονός που περιορίζει σημαντικά τη δυνατότητα των εφήβων να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους ισόρροπα και δημιουργικά.
Ακόμη κι αν παραβλέψουμε αυτές τις αρνητικές επιπτώσεις, το ασφυκτικό καθημερινό ωράριο δεν επιτρέπει ούτε και τη μεγιστοποίηση της απόδοσης στο επίπεδο των σχολικών σπουδών. Με άλλα λόγια, ο χρόνος που δαπανάται δεν παράγει ανάλογο μορφωτικό αποτέλεσμα. Γι’ αυτό ευθύνεται πρωτίστως ο τρόπος με τον οποίο έχει δομηθεί και λειτουργεί η στοιχειώδης και κυρίως η μέση εκπαίδευση. Και βεβαίως, η διαδικασία εισαγωγής στα πανεπιστήμια.
Το σχολείο οφείλει να καλύπτει πλήρως τον κορμό των μαθησιακών αναγκών, κατά τρόπο που να καθιστά περιττή τη βοήθεια των φροντιστηρίων. Αυτό θα έπρεπε να ισχύει και για την εκμάθηση των Αγγλικών, ως κυρίαρχης ξένης γλώσσας. Εξωσχολικά μαθήματα είναι λογικό να γίνονται μόνο για άλλες ξένες γλώσσες και βεβαίως για την καλλιέργεια μιας ειδικής κλίσης. Εάν συνέβαινε αυτό, οι μαθητές θα ήταν πολύ πιο αποδοτικοί στην κατ’ οίκον μελέτη τους και ταυτοχρόνως θα είχαν καθημερινά τον αναγκαίο ελεύθερο χρόνο.
Για να καταστεί δυνατή μια τέτοια εξέλιξη πρέπει να αναθεωρηθεί εκ βάθρων το πρόγραμμα σπουδών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το πρόγραμμα να αποσυμφορηθεί από μικρότερης σημασίας γνώσεις και να εμπλουτισθεί με νέες αναγκαίες. H χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας, μάλιστα, επιτρέπει τη ριζική αλλαγή του τρόπου διδασκαλίας, κατά τρόπο που να βελτιώνει το μαθησιακό αποτέλεσμα και ταυτοχρόνως να εξοικονομεί διδακτικές ώρες.
Είναι προφανές ότι δεν μπορούν να γίνουν όλα αυτά από τη μια ημέρα στην άλλη. Από την άλλη πλευρά, όμως, η προσπάθεια αυτή έπρεπε να έχει αρχίσει εδώ και χρόνια. Οι κατά καιρούς ηγεσίες του υπουργείου Παιδείας, όμως, έχουν την τάση να ασχολούνται μ’ αυτά που φαίνονται. Εξ ου και έχουμε τόσες αλλαγές στον τρόπο εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.