Την Αικατερίνα Εξάρχου δεν τη γνώριζα, ούτε το όνομά της δεν είχα ακούσει. Πληροφορήθηκα την ύπαρξή της όταν πια είχε εκλείψει στα 84 χρόνια της, από επιστολή της δικηγόρου κ. Νανάς Πλευρίτου, την οποία θα διαβάσετε παρακάτω. Σκέφθηκα να σας μεταφέρω τη δική μου έκπληξη και συγκίνηση όταν έμαθα γι’ αυτήν τη γυναίκα που έζησε με τόση πληρότητα τη ζωή της και έφυγε αθόρυβα και απαρατήρητα. Και σκέφθηκα ακόμα πόσοι άνθρωποι φεύγουν αθόρυβα και απαρατήρητα, αφήνοντας πίσω τους σημαδούρες από μια ζωή γεμάτη και δημιουργική (συχνά σαν ήρωες άγραφου μυθιστορήματος).
Αγαπητέ κ. Καρκαγιάννη
Στις 25 του Ιούλη που μας πέρασε, στη μακρινή Νορβηγία, όπου ταξίδεψε για να ιδεί «τον ήλιο του μεσονυχτίου», έφυγε στα 84 της χρόνια, μια καλλιτέχνις με πολύπλευρη προσωπικότητα, η Αικατερίνα Εξάρχου-Ζανσονέ, μια γυναίκα που «πολλών ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω».
Γεννήθηκε στη Σμύρνη και μωρό στην αγκαλιά, ήρθε λίγο πριν από το 1922, στην Ελλάδα όπου και μεγάλωσε. Τελειώνοντας το Γυμνάσιο στην Αθήνα, παντρεύτηκε και έφυγε για την Αφρική. Στη ζωή της ταξίδεψε και έζησε σε πολλές χώρες και ηπείρους. Σπούδασε Καλές Τέχνες (ζωγραφική-μωσαϊκά) στη Γαλλία και Γλυπτική στον Καναδά και εργάστηκε και στις δύο αυτές χώρες σαν καθηγήτρια Καλών Τεχνών. Ως καλλιτέχνις έλαβε μέρος σε πολλές εκθέσεις, ατομικές και ομαδικές, στο εξωτερικό και στην Ελλάδα με ιδιαίτερες πάντα διακρίσεις. Το 1988 εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα. Για το εικαστικό της έργο και την προσφορά της στις Τέχνες και στα Γράμματα είχε τύχει τιμητικής σύνταξης από το υπουργείο Πολιτισμού.
Εκτός από το έργο της σαν εικαστική καλλιτέχνις, είχε γίνει γνωστή και ως δημοσιογράφος, μεταφράστρια και συγγραφέας, συνεργαζόμενη από το 1960 με διάφορα περιοδικά και εφημερίδες στη Γαλλία και στην Ελλάδα, μεταξύ των οποίων και τον «Κρίκο» (Greek International Revue), του οποίου ήταν ανταποκρίτρια για 20 χρόνια. Το πρώτο βιβλίο της με διηγήματα και τίτλο «Θύμησες μιας ζωής», εκδόθηκε το 1993 και είναι ένα βιβλίο της ξενιτιάς, της θύμησης, του πόνου και της αγάπης για τη ζωή.
Στο δεύτερο βιβλίο της «Μύκονος 1960-2000, με τον φακό της ψυχής», Αθήνα 2002, καταγράφει την πορεία του νησιού, με το οποίο την ένωναν ιδιαίτεροι δεσμοί τα τελευταία αυτά σαράντα χρόνια.
Σημαντική, αλλά ανέκδοτη έμεινε η μεταφραστική εργασία της από τα Γαλλικά, της τρίτομης «Διήγησης ενός ταξιδιού στην Ανατολή» του Γάλλου Ιωσήφ Πιτόν ντε Τουρνεφόρ, εκδ. 1703, ενός βιβλίου με πολύτιμες πληροφορίες για τη Μύκονο, άλλα νησιά και μέρη της Ελλάδας και της Ανατολής.
Υπήρξε όμως και δωρήτρια δύο σημαντικών συλλογών προς την πατρίδα που υπεραγαπούσε. Αρχικά δώρισε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών μια σπάνια συλλογή αφρικανικών παλαιολιθικών εργαλείων, τα οποία έχοντας η ίδια μελετήσει προϊστορική αρχαιολογία, μπόρεσε και συνέλεξε στο διάστημα 1964-1979, όταν ζούσε στην Αιθιοπία.
Πρόκειται για μια συλλογή από 176 παλαιολιθικά εργαλεία που καλύπτουν ολόκληρο το χρονολογικό πλαίσιο της ανέλιξης των Ανθρωπιδών και χρονολογείται από 1.700.000 έως 200.000 χρόνια π.Χ. Η συλλογή αυτή είναι μοναδική για τα μουσειακά δεδομένα της χώρας μας.
Δώρισε ακόμη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών μια μοναδική σειρά παλαιών ζωγραφικών έργων Αιθιόπων ναΐφ ζωγράφων, τα εγκαίνια της οποίας θα γίνουν τον προσεχή Οκτώβριο. Πληθωρική προσωπικότητα, υπήρξε κοσμοπολίτισσα, αλλά και μέχρι τα μύχια της καρδιάς της Ελληνίδα, μια γυναίκα που με τα ταλέντα, τη μόρφωση, την πνευματική καλλιέργεια, το ερευνητικό και δημιουργικό της πνεύμα εργάστηκε και αντιπροσώπευσε με τον καλύτερο τρόπο την πατρίδα όπου και αν βρέθηκε.
Φτωχαίνει ο μικρός μας τόπος όταν φεύγουν τέτοιοι άνθρωποι.
Νανα Πλευριτου