H παραδοχή του σφάλματος, η ομολογία της απόλυτης εκτροπής από τα ανθρωπίνως παραδεκτά, η ενσυνείδητη αναγνώριση ενός ιστορικού ατοπήματος εκ μέρους ενός έθνους από ταγούς και πολίτες, είναι μια καλή αρχή. Και η αρχή είναι το ήμισυ του παντός. Με τις σκέψεις αυτές, μια συγκεκριμένη κατηγορία Ευρωπαίων, οραματιστών μιας ενωμένης Ευρώπης θεμελιωμένης στην ουμανιστική και δημοκρατική της παράδοση, αναφέρονται στον σταδιακό εξαγνισμό της μεταπολεμικής Γερμανίας, στην απαλλαγή της από τη βαρύτατη συλλογική ενοχή που κληροδότησε ο ναζισμός. Οσοι συνυπήρξαν με την πρώτη γενεά Γερμανών του μεταπολέμου γνωρίζουν πόσο ενοχλητικό, συχνά αβάσταχτο, ήταν το βάρος του χιτλερικού κληροδοτήματος για εκείνους που γεννήθηκαν και ανατράφηκαν σε μια χώρα και ένα κόσμο, εμποτισμένους από τις μνήμες της φρίκης. H εξιλέωση είναι κεκτημένο όλων και εν προκειμένω η ενσυνείδητη ομολογία της ευθύνης οδήγησε σε αναγέννηση της Γερμανίας, της οποίας το ναζιστικό παρελθόν είναι μεν η συμπύκνωση της ανθρώπινης θηριωδίας σε όλη την ιστορική της προβολή, δεν είναι όμως το μοναδικό παρελθόν ενός έθνους. Ορισμένοι από τους επιφανέστερους εκπροσώπους του ευρωπαϊκού διαφωτισμού ήταν Γερμανοί.
Από τη στιγμή που η ευθύνη ανελήφθη από το έθνος στο σύνολό του, αλλά και από τους πολίτες ως μεμονωμένα άτομα, άρχισε μια νέα εποχή για τη Γερμανία, την Ευρώπη και τη Δύση γενικότερα. Τέκνο της εποχής υπήρξε η γαλλογερμανική φιλία. Αυτή, με έρεισμα την παραδοχή των γεγονότων, της αλήθειας πέρα από κάθε αμφισβήτηση, έστειλε στη λήθη τους ανταγωνισμούς του παρελθόντος, αυτούς που υπήρξαν αιτία μεγάλων πολέμων.
Το παράδειγμα χρησιμοποιείται συχνά τα τελευταία χρόνια, όταν γίνεται λόγος για τη γενοκτονία των Αρμενίων και την απόλυτη άρνηση της Τουρκίας να παραδεχτεί αυτό καθεαυτό το γεγονός. Το παράδειγμα χρησιμοποιείται συχνότερα από κάποιους ολιγότερο συμβεβλημένους με τη στυγνά πρακτική πλευρά της πολιτικής. Αυτοί συμβουλεύουν παραδοχή του αυτονόητου, απομάκρυνση από τον πειρασμό της διαστρέβλωσης της ιστορικής αλήθειας και προσγείωση στην τρέχουσα πραγματικότητα. Φαίνεται ότι, εν όψει και της 3ης Οκτωβρίου, ημερομηνίας καθορισμένης για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων E.E. – Τουρκίας, οι ταγοί στην Αγκυρα αποφάσισαν να λάβουν υπόψη τις νουθεσίες. Ετσι, όταν την Πέμπτη με απόφαση δικαστηρίου της Κωνσταντινούπολης ανεβλήθη για δεύτερη φορά συμπόσιο Τούρκων πανεπιστημιακών της νέας γενιάς, δηλαδή εκείνων που αναγνωρίζουν ότι ο Αβδούλ Χαμίτ κατά την ύστερη περίοδο της αγωνιούσας Οθωμανικής Αυτοκρατίας, διέταξε τη μαζική εξόντωση Αρμενίων, παρενέβη πρώτα ο Ταγίπ Ερντογάν, έπειτα η κυβέρνηση στο σύνολό της και μαζί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Το συμπόσιο είχε ήδη απαγορευτεί μια φορά τον Μάιο με παρέμβαση του υπουργού Δικαιοσύνης Τσεμίλ Τσισέκ, μέλους της κυβέρνησης. Αλγεινή ήταν η εντύπωση στην Ευρώπη. Τότε όμως δεν υπήρξαν κυβερνητικές αντιδράσεις. Τώρα, ο μεν Ταγίπ Ερντογάν παραπονέθηκε ότι το δικαστήριο της Πόλης «έριξε βαριά σκιά στη διαδικασία εκδημοκρατισμού και εδραίωσης των ελευθεριών στη χώρα», ο δε Αμπντουλάχ Γκιουλ απευθύνθηκε σε μη ορατούς υπονομευτές εντός και εκτός Τουρκίας «καθώς πλησιάζει η 3η Οκτωβρίου». O κ. Γκιουλ χαρακτήρισε την υπονόμευση αυτή ύστατη προσπάθεια των αόρατων υπονομευτών. «Λίγα είναι τα έθνη που βλάπτουν τόσο τον εαυτό τους», κατέληξε. Λίγο νωρίτερα, η εκπρόσωπος του επιτρόπου για τη διεύρυνση, του κ. Ολι Ρεν, είχε εκφράσει βαθιά αποδοκιμασία για την προσπάθεια αυτή -δηλαδή την απόφαση του δικαστηρίου της Κωνσταντινουπόλεως- «να στερήσει την τουρκική κοινωνία από μια ουσιαστική συζήτηση της ιστορίας της».
Το συμπόσιο περί αρμενικής γενοκτονίας στην Κωνσταντινούπολη τελικά ξεκίνησε χθες. Εν όψει της 3ης Οκτωβρίου ακόμη και μια κάπως επιλεκτική αναδίφηση στην ιστορία είναι μια αρχή. Ισως όχι του παντός, αλλά οπωσδήποτε είναι μια αρχή.