Είναι αστείο αυτό που επεσήμανε στον χθεσινό «Ανεμοδείκτη» ο συνάδελφος Θάνος Οικονομόπουλος, γράφοντας για την πετρελαϊκή εξάρτηση της χώρας. «Μέχρι και πρόσφατα», έγραψε, «και η πλέον στοιχειώδης εγκατάσταση σε κάποιο ελληνικό νοικοκυριό μιας «αυτόνομης πηγής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ένας… ανεμόμυλος ας πούμε, απαγορευόταν από το κράτος, με το αιτιολογικό πως… στερούσε έσοδα από την κρατική ΔΕΗ!» («Καθημερινή» 3.5.2005)
Δεν είναι η μόνη αστειότητα του δαιδαλώδους νομικού μας συστήματος. Υπάρχουν κι άλλες. Σήμερα, για παράδειγμα, απαγορεύεται σε όλους τους Ελληνες πολίτες να επιδιορθώσουν το σπίτι τους. Η λογική της απόφασης είναι απλή: Αφού δεν το επιδιορθώνουμε εμείς θα καλέσουμε κάποιο μάστορα. Αυτός θα δουλέψει και θα πληρώσει τις ανάλογες εισφορές στα ταμεία. Βέβαια, οι περισσότεροι από τους μαστόρους που επιδιορθώνουν σπίτια αποφεύγουν να πληρώνουν τις ανάλογες εισφορές, αλλά μην ανησυχείτε! Το έχουμε λύσει κι αυτό το πρόβλημα. Εχουμε απαγορεύσει την εισφοροδιαφυγή.
Η χώρα λειτουργεί χρόνια τώρα υπό ένα πυκνό πλέγμα απαγορεύσεων. Αν ψάξουμε τη νομοθεσία, σχεδόν τα πάντα απαγορεύονται. Ακόμη και να μαζέψουμε φασκόμηλο από τα βουνά! Δεν είναι σχήμα λόγου. Αποστέλλονται, κατ’ έτος σχετικές διαταγές στα αστυνομικά τμήματα να… περιφρουρούν την άγρια βλάστηση.
Οι απαγορεύσεις αυτές μπορεί να είναι γελοίες, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν έχουν κόστος. Πέρα από τη γραφειοκρατία που δημιουργεί η επιβολή κάθε απαγόρευσης, υπάρχουν και μεγαλύτερες, αφανείς επιβαρύνσεις.
Κατ’ αρχήν η πληθώρα των απαγορεύσεων κάνει αδύνατη την επιβολή τους, με αποτέλεσμα να καταρρακώνεται το κύρος όλων των νόμων, ακόμη και των αναγκαίων. Στην Ελλάδα τυπικώς όλα απαγορεύονται και τίποτε δεν εφαρμόζεται. Ή χειρότερα: εφαρμόζονται επιλεκτικά αναλόγως της συγκυρίας.
Δεύτερον, δημιουργούμε την ψευδαίσθηση ότι λύνουμε προβλήματα ενώ απλώς τηρούμε τα προσχήματα. Η έκδοση κάθε απαγόρευσης επιτρέπει στους πολιτικούς να δίνουν βαρύγδουπες συνεντεύξεις Τύπου, στις φιλικές τους εφημερίδες να βγάζουν τίτλους του στυλ «τέλος στο πρόβλημα τάδε», στη γραφειοκρατία να κρύβεται πίσω από τη λογική «εμείς κάναμε το καθήκον μας, στείλαμε εγκύκλιο που απαγορεύει το δείνα» και στους πολίτες να παρανομούν υπό το πρόσχημα του παραλόγου ή της παράδοσης. Κλασικό παράδειγμα είναι τα αλκοτέστ. Σε μια χώρα που όλοι πίνουν πολύ και σκοτώνονται οδηγώντας, η Πολιτεία απάντησε με τα χαμηλότερα στην Ευρώπη όρια συγκέντρωσης αλκοόλ στο αίμα. Αντί να εξασφαλιστεί η δρακόντεια εφαρμογή του ορίου 0,5 ml/lt προχώρησε στη θέσπιση του 0,2. Ετσι όλοι έμειναν ευχαριστημένοι. Ο υπουργός έκανε τις ανακοινώσεις του, οι αστυνομικοί συμπληρώνουν ταχύτερα το πλαφόν των κλήσεων και οι πολίτες μπορούν να δικαιολογηθούν: «Πάσχα είναι, ήπιαμε ένα ποτηράκι παραπάνω».
Οι απαγορεύσεις όμως έχουν κι άλλες παρενέργειες. Οταν καταρρέουν αφήνουν χάος πίσω τους. Είναι φυσικό, αφού όλη η δημόσια συζήτηση περιορίζεται στην αναγκαιότητα της απαγόρευσης και ουδείς ασχολείται με το τι θα γίνει όταν αυτή αρθεί. Το ζήσαμε με την έλευση της ιδιωτικής τηλεόρασης. Ενώ η Πολιτεία διά του αρμοδίου υπουργού ασχολούνταν με το πώς θα… καταρρίψει τους δορυφόρους, τα πολιτικά κόμματα και οι μαζικοί φορείς σκιαμαχούσαν για την κρατική τηλεόραση, ήρθε ξαφνικά η απελευθέρωση χωρίς κανόνες. Η κοινωνία δεν είχε δημιουργήσει διά του διαλόγου το πλαίσιο λειτουργίας της «ελεύθερης ραδιοτηλεόρασης» και το αποτέλεσμα το βλέπουμε καθημερινά στις οθόνες μας.
Αυτό πιθανότατα θα ζήσουμε και με την άρση της τυπικής απαγόρευσης λειτουργίας «μη κρατικών πανεπιστημίων» ή την ουσιαστική άρση της απαγόρευσης ίδρυσης ισλαμικού τεμένους στην Αθήνα. Τα τεράστια ζητήματα που έθεσε με άρθρο του («Καθημερινή» 30.4.2005) ο καθηγητής κ. Γ. Κουμάντος (γλώσσα προσευχής, δόγμα που θα ανήκει αυτό, μισθοδοσία ιμάμηδων κ.λπ.) δεν συζητιούνται, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί χάος όταν αρθεί η άτυπη αυτή απαγόρευση.
Οι εύκολες λύσεις δεν είναι πάντα οι καλύτερες. Μερικές φορές δεν αποτελούν καν λύση, αλλά είναι μεταμφιεσμένα προβλήματα. Αυτό ισχύει και για τις απαγορεύσεις που στοιχειώνουν στους νομικούς μας κώδικες. Το κόστος εφαρμογής των είναι πάρα πολύ μεγάλο, αλλά και το κόστος μη εφαρμογής των λόγω αδυναμίας επιβολής των μεγαλύτερο…