Ποια θα ήταν η κατάλληλη απάντηση σε μια επιστολή ενός Ιρανού προέδρου, στην οποία απαριθμεί τις δολιότητες της αμερικανικής πολιτικής και στη συνέχεια συστήνει στην Αμερική «να επιστρέψει στα διδάγματα των προφητών»; Εως τώρα, η απάντηση του προέδρου Μπους είναι η σιωπή. Εχει αφήσει την επιστολή του Μαχμούντ Αχμεντινετζάντ στο συρτάρι, ενώ η κυβέρνησή του εστιάζει την προσοχή στην επιφυλακτική διπλωματική εκστρατεία της κατά της Τεχεράνης.
Νομίζω ότι η σιωπή της Αμερικής είναι λάθος. Ενας από τους κανόνες της σύγχρονης πολιτικής υπαγορεύει να μην αφήνεις ποτέ αναπάντητες τις δηλώσεις του άλλου. Η επιστολή της 8ης Μαΐου από τον Ιρανό πρόεδρο δεν αποτελούσε προσπάθεια έναρξης διαλόγου, αλλά δημόσια χειρονομία προκειμένου να μάθει ο κόσμος ότι δεν φοβάται την επαφή. Ο πρόεδρος Μπους θα έπρεπε να απαντήσει αναλόγως.
Εκείνο που η Ουάσιγκτον πρέπει να αναλύσει πρώτα απ’ όλα στις συζητήσεις της είναι οι επιλογές που έχει μπροστά του το Ιράν, καθώς κλιμακώνεται η κρίση για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών είναι να προειδοποιούν τους Ιρανούς ότι πλησιάζουν στο χείλος του γκρεμού και να σκιαγραφούν την έκβαση κάθε πιθανής επιλογής. Η κυβέρνηση πρέπει να στείλει αυτό το μήνυμα μέσα από κάθε διαθέσιμο κανάλι – περιλαμβανομένης μιας απαντητικής επιστολής προς τον Ιρανό πρόεδρο.
Παρά τις φήμες για επικείμενο πόλεμο που κυκλοφορούν κατά περιόδους στην Ουάσιγκτον, η πολιτική που ακολουθείται για το Ιράν αποτελεί σχεδόν αποκλειστικά σχέδιο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Αρχιτέκτονες είναι η υπουργός Εξωτερικών, Κοντολίζα Ράις, και ο υφυπουργός της αρμόδιος για πολιτικές υποθέσεις, Νίκολας Μπερνς. Για μια κυβέρνηση που θεωρείται από μεγάλη μερίδα του κόσμου πολεμοχαρής και οπαδός της μονομέρειας, η στρατηγική έναντι του Ιράν είναι οδυνηρά πολυμερής. Επιδίωξη είναι η οικοδόμηση της ευρύτερης δυνατόν συμμαχίας, προκειμένου να αποτραπεί η ανάπτυξη του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Η κυβέρνηση είχε τέτοιο άγχος για τη διασφάλιση μιας συμπαγούς συμμαχίας, που απομάκρυνε προοπτικές για διμερείς επαφές. Ο Αμερικανός πρεσβευτής στη Βαγδάτη, Ζαλμάι Χαλιλζάντ, είχε αρκετές μυστικές συναντήσεις με έναν Ιρανό αντιπρόσωπο στα τέλη του 2005 και όπως ειπώθηκε δημόσιες ανακοινώσεις από αμφότερες τις πλευρές έδωσαν τότε την εντύπωση ότι διεξάγεται επίσημος διάλογος μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν για το Ιράκ. Η κ. Ράις, όμως, πάγωσε αυτόν τον δίαυλο τον Μάρτιο και δήλωσε στον Χαλιλζάντ ότι δεν ήταν κατάλληλη ώρα για συναντήσεις.
Για την κατανόηση της αμερικανικής πολιτικής θα βοηθούσε η αναδρομή στην απόφαση της κ. Ράις τον Μάρτιο του 2005 να υποστηρίξει τις διαπραγματεύσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης με το Ιράν. Εως τότε, η κυβέρνηση δεν είχε προβάλει σαφή στρατηγική, παρα μόνο έναν κυκεώνα αντικρουόμενων ιδεών. Η Ράις επικράτησε και άρχισε να αναθέτει στον Μπερνς μηνιαίες αποστολές στην Ευρώπη για να συντονίσει την αμερικανική πολιτική με τις τρεις χώρες που συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις: τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία.
Η αιφνίδια εκλογή του Αχμεντινετζάντ πέρυσι το καλοκαίρι σκίασε τη διπλωματική διαδικασία. Ο νέος πρόεδρος έδωσε εντολή στους Ιρανούς διαπραγματευτές να διακόψουν τις συνομιλίες τον Αύγουστο και έκτοτε ουδεμία σοβαρή συζήτηση έγινε. Τον Φεβρουάριο αγνόησε τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας και το Ιράν άρχισε τη διαδικασία εμπλουτισμού ουρανίου. Η Ουάσιγκτον ελπίζει ότι η στάση του Αχμεντινετζάντ θα προκαλέσει ρήγματα στην ιρανική ελίτ, αλλά μέχρι στιγμής το μόνο που έχει κάνει είναι να τον καταστήσει ισχυρότερο. Η αμερικανική απάντηση ήταν διπλωματία και ακόμη περισσότερη διπλωματία. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, η κ. Ράις και ο κ. Μπερνς επιδίωξαν την ένταξη της Ινδίας στη συμμαχία συγκράτησης του Ιράν. Εως τον Μάρτιο την είχαν διευρύνει για να περιλάβουν χώρες όπως η Αίγυπτος, η Βραζιλία, η Σιγκαπούρη και το Εκουαδόρ.
Σε μια συνάντηση που έγινε στις 8 Μαΐου στη Νέα Υόρκη, η Κοντολίζα Ράις κέρδισε τη συμφωνία της Ρωσίας, της Κίνας και τριών ευρωπαϊκών χωρών σε ό,τι αφορά τη στρατηγική των υποδείξεων προς τους Ιρανούς. Εάν το Ιράν συμφωνήσει να σταματήσει την προσπάθεια εμπλουτισμού ουρανίου και επιστρέψει στις διαπραγματεύσεις, η συμμαχία θα δεχθεί ενδεχομένως μια κοινή διαδικασία εμπλουτισμού με τη Ρωσία και θα υποστηρίξει οικονομικά οφέλη που θα οδηγούσαν το Ιράν στους κόλπους της παγκόσμιας οικονομίας. Στόχος είναι να διαμορφωθεί ένα πακέτο προσφορών πολύ δελεαστικό για τον ιρανικό λαό. Εάν το Ιράν αρνηθεί, θα αντιμετωπίσει ένα αδιευκρίνιστο, για την ώρα, πακέτο «αντικινήτρων». Το σχέδιο προβλέπει ότι οι Ευρωπαίοι θα παρουσιάσουν τα «καρότα και τα μαστίγια», ενώ η Ρωσία και η Κίνα θα συμφωνήσουν σε μια νέα απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, που θα καλεί το Ιράν να συνεργαστεί, χωρίς να αναφέρεται στο ενδεχόμενο κυρώσεων ή χρήσης βίας.
Και εάν αυτή η ευρεία αλλά «ρηχή» συμμαχία του ΟΗΕ δεν αποτρέψει το Ιράν; Η Ράις και ο Μπερνς ήδη σχεδιάζουν μια πιο περιορισμένη «συμμαχία προθύμων», που θα επιβάλει ένα σκληρότερο πακέτο οικονομικών κυρώσεων. Εχουν συζητήσει με τα ευρωπαϊκά κράτη και την Ιαπωνία για το ενδεχόμενο περιορισμών, που θα απαγόρευαν τον διεθνή δανεισμό προς το Ιράν. Η Γαλλία και η Γερμανία δεν έχουν ακόμη συμφωνήσει στις κυρώσεις αυτές, αλλά στην Ουάσιγκτον ελπίζουν ότι θα αλλάξουν γνώμη.
Και ύστερα; Τι θα συμβεί εάν σε ένα χρόνο το Ιράν συνεχίζει ακόμη το πυρηνικό του πρόγραμμα; Πρόκειται για δυσάρεστη στιγμή, εφόσον οι κυβερνητικές ασκήσεις στη διπλωματία έχουν αποτύχει και οι αξιωματούχοι αρνούνται να συζητήσουν το τι θα επακολουθήσει.