«Να έχετε διασυνδέσεις». Αυτό ήταν το μήνυμα του μυθιστορήματος «Χάουαρντ’ς Εντ» του Ε.Μ. Φόρστερ. Αποτελεί, άλλωστε, χρήσιμη παραίνεση για περίσκεψη σε ό,τι αφορά τη στρατηγική των ΗΠΑ στο Ιράν και τις ευρύτερες συγκρούσεις ανάμεσα στη Δύση και τον μουσουλμανικό κόσμο. Βρισκόμαστε στο αρχικό στάδιο του «πρώτου πολέμου της παγκοσμιοποίησης ανάμεσα στις ανοικτές και τις κλειστές κοινωνίες», όπως τον χαρακτήρισε ο στρατηγός Τζον Αμπιζάιντ. Σύμφωνα με τον στρατηγό Αμπιζάιντ, για να κερδίσει κανείς τον πόλεμο πρέπει να γίνει πιο ανοικτός και να επεκτείνει τις διασυνδέσεις του. Ο ίδιος αποκαλεί την Αλ Κάιντα «στρατιωτικό βραχίονα της κλειστής τάξης πραγμάτων». Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να πει κανείς για τους ακραίους μουλάδες της Τεχεράνης που επιμένουν να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα.
Η καλύτερη στρατηγική της Αμερικής είναι να επενδύει στα δυνατά της σημεία, που είναι η ανοικτή ανταλλαγή ιδεών με στήριγμα την αδιαμφισβήτητη στρατιωτική της υπεροχή. Η ανάγκη για διασυνδέσεις είναι σαφής στην περίπτωση του Ιράν, που έχοντας απομονωθεί διατηρεί παγιωμένο τον επαναστατικό του ζήλο. Ορισμένοι, όμως, από την κυβέρνηση Μπους αρχίζουν να εστερνίζονται την άποψη ότι η απομόνωση είναι καλό πράγμα και ότι οι διασυνδέσεις θα αποδυναμώσουν κάπως τη θέση της Δύσης. Αγνοούν, έτσι, το δίδαγμα των περασμένων 40 ετών, ότι η απομόνωση απέτυχε (όπως στην περίπτωση της Κούβας και της Βόρειας Κορέας), ενώ οι διασυνδέσεις συνήθως αποδίδουν (όπως στην περίπτωση της Σοβιετικής Ενωσης και της Κίνας).
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η απόφαση για προσέγγιση της Σοβιετικής Ενωσης το 1973, μέσω της Διάσκεψης για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη. Ορισμένοι συντηρητικοί υποστήριζαν πως αποτελούσε επικίνδυνη παραχώρηση που θα μπορούσε να ερμηνευθεί από τους Σοβιετικούς ως ένδειξη αδυναμίας. Ωστόσο, η ΔΑΣΕ προσέφερε καίριο βήμα στους αντιφρονούντες της Ρωσίας και της Ανατολικής Ευρώπης, με αποτέλεσμα να αρχίσει να κλυδωνίζεται το κραταιό οικοδόμημα της σοβιετικής ισχύος. Παρόμοιες προειδοποιήσεις ακούστηκαν όταν ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον μετέβη στην Κίνα τον Φεβρουάριο του 1972.
Επικαλούμαι το ιστορικό του Ψυχρού Πολέμου επειδή έχει έρθει η ώρα να επιχειρήσει η Αμερική να προσεταιρισθεί το επαναστατικό Ιράν. Η πρόσκληση για διάλογο ήρθε προσφάτως υπό τη μορφή επιστολής προς τον πρόεδρο Μπους από τον Ιρανό πρόεδρο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, που με τη δημαγωγία του και τις φραστικές του επιθέσεις κατά του Ισραήλ έχει τα εχέγγυα, αν υποθέσουμε ότι αυτή είναι η σωστή λέξη, να σπάσει το 27χρονο ταμπού των επαφών με τον Μεγάλο Σατανά. Η επιστολή του Αχμαντινετζάντ είχε σαφώς την υποστήριξη του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Για τους Αμερικανούς αυτό είναι το πλησιέστερο ανάλογο του να έχει κανείς την υποστήριξη του αντιπροέδρου, Ντικ Τσένι, για να βολιδοσκοπήσει τις δυνατότητες ειρήνευσης. Οι ιρανικές μου πηγές με πληροφοροούν ότι στην Τεχεράνη υπάρχει ευρεία συναίνεση για επαφές με τις ΗΠΑ. «Το Ιράν θέλει να αρχίσει συνομιλίες, όπως οι Κινέζοι ήθελαν συνομιλίες με τον Νίξον» μου είπε προ ημερών ο Ιρανός επιχειρηματίας Αλί Ετεφάγκ και μου διευκρίνισε: «Ο Μεγάλος Σατανάς δεν πουλάει πια, καθώς περισσότεροι από τους μισούς Ιρανούς δεν είχαν γεννηθεί πριν από 27 χρόνια και οι σπασμένοι δίσκοι δεν παίζουν καλά». Οπως επισημαίνει ο ίδιος, «η πρόταση του Ιράν για διάλογο πρέπει να αντιμετωπισθεί ως ευκαιρία, ει μη τι άλλο για να εκφράσουμε τις διαμαρτυρίες μας και να αναλύσουμε τις διαφορές μας». Υποψιάζομαι πως ο λόγος που το Ιράν θέλει τώρα τον διάλογο είναι εν μέρει ότι θεωρεί αποδυναμωμένη τη θέση της Αμερικής στο Ιράκ και ενισχυμένη τη δική του. Αυτό ενδέχεται να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αλλά δεν σημαίνει τίποτε. Η Ουάσιγκτον πρέπει πάλι να απαντήσει καταφατικά. Αυτές τις ημέρες οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους ετοιμάζουν δέσμη προτάσεων που ευελπιστούν ότι θα εμπεριέχει ό,τι μπορεί να θελήσει ο λαός του Ιράν, εκτός από την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Η δέσμη κινήτρων πρέπει να υπογραμμίζει τη δυνατότητα διασυνδέσεων – περισσότερα ταξίδια στο Ιράν, περισσότερες υποτροφίες για τους φοιτητές, περισσότερες ανταλλαγές, ένταξη του Ιράν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Οι μουλάδες ενδέχεται να απορρίψουν αυτά τα κίνητρα ως απειλητικά. Εδώ, όμως είναι το θέμα. Το αναχρονιστικό θεοκρατικό καθεστώς δεν μπορεί να επιβιώσει πολύ ακόμη σε έναν ανοικτό κόσμο. Τις τελευταίες ημέρες περίπου 40 αστυνομικοί τραυματίστηκαν σε συγκρούσεις τους με διαδηλωτές σε δύο πανεπιστήμια της Τεχεράνης. Ενα από τα συνθήματα που είχαν γράψει οι διαδηλωτές και το οποίο απαθανατίστηκε σε φωτογραφία ήταν: «Εδώ δεν είναι ιεροδιδασκαλείο, είναι πανεπιστήμιο».
Ο Καρίμ Σαντζαντπούρ, Ιρανός αναλυτής της International Crisis Group, επισήμανε προ ημερών σε ακρόασή του στη Γερουσία πως οι δημοσκοπήσεις καταδεικνύουν ότι το 75% των Ιρανών τάσσεται υπέρ των επαφών με τις ΗΠΑ. Οπως τόνισε ο κ. Σαντζαντμπούρ, «η έναρξη ενός συνεκτικού διαλόγου με το Ιράν θα προσφέρει στις ΗΠΑ την ευκαιρία να μεταφράσουν σε πράξη τις φραστικές τους δεσμεύσεις για τον εκδημοκρατισμό του Ιράν και την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων». Και έχει δίκιο.
Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα αποβεί αποτελεσματική μια πολιτική προσέγγισης του Ιράν. Το καθεστώς του Ιράν ενδέχεται να αποδειχθεί τόσο ανένδοτο ως προς την επιθυμία του να αποκτήσει η χώρα πυρηνικά όπλα ώστε να παραμείνουν σε τροχιά σύγκρουσης η Τεχεράνη με την Ουάσιγκτον. Στην περίπτωση αυτή, όμως, η Αμερική και οι σύμμαχοί της θα βρεθούν σε ενισχυμένη θέση σε ό,τι αφορά την ανταπόκρισή τους στην ιρανική έκκληση για διάλογο. Το άνοιγμα των ΗΠΑ προς το Ιράν δεν αποτελεί παραχώρηση εκ μέρους της Αμερικής, αλλά είναι το στρατηγικό της όπλο.