Ο ελληνικός πληθωρισμός είναι, τα τελευταία χρόνια, εξαιρετικά σταθερός. Δεν είναι μικρός, αλλά, τουλάχιστον, μπορεί εύκολα να υπολογιστεί από όλους όσοι πρέπει να τον υπολογίζουν: καταναλωτές και επιχειρήσεις. Γιατί, τότε, οι περισσότεροι από εμάς έχουν την εμπεδωμένη πεποίθηση ότι τα πράγματα ακριβαίνουν συνεχώς και, ακόμη χειρότερα, ότι ακριβαίνουν πολύ; Στην περίφημη αντίθεση των ευημερούντων αριθμών και των δυστυχούντων πορτοφολιών ισχύουν και τα δύο. Πράγματι, τα νούμερα της στατιστικής είναι σωστά. Ο πληθωρισμός τρέχει με ρυθμό γύρω στο 3 με 3,5%. Το ίδιο σωστή είναι και η αντίληψή μας για τις τιμές, η οποία, αν μπορούσε να μετρηθεί, θα μας έδινε ένα νούμερο περίπου διπλάσιο.
Ο λόγος είναι μάλλον απλός. Το κόστος των υπηρεσιών στο καλάθι του καταναλωτή αναλογεί, σύμφωνα με τη μέτρηση για τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς, στο 40% του συνόλου των δαπανών. Γενικότερα, άλλωστε, όσο περισσότερο προηγμένη είναι μια χώρα, τόσο περισσότερες υπηρεσίες καταναλώνει. Ανάμεσα στις κατηγορίες που επιβαρύνουν με ταχεία άνοδο τον δικό μας πληθωρισμό είναι: κομμωτήριο, εισιτήρια ακτοπλοϊας, ταχυδρομείο, ξενοδοχεία και τέλη αποχέτευσης. Είναι αυτό το τμήμα των δαπανών που μας κοστίζει πολύ. Και οι τιμές των υπηρεσιών αυξάνονται με ρυθμούς υψηλούς, αλλά και το μερίδιό τους στο σύνολο των αναγκών μας έχει αυξηθεί. Ακόμη, πολλές από τις τρέχουσες δαπάνες, δεν καταγράφονται σωστά από τη Στατιστική, αφού αφορούν μαύρη εργασία ή, γενικότερα, συναλλαγές χωρίς απόδειξη. Ιδιαίτερα μαθήματα, καθαρισμός στο σπίτι, μαστόροι επιδιορθώσεων, φαγητό έξω και μικρομεροκάματα, ακολουθούν έναν αυξημένο ρυθμό προσαρμογής. Επιπλέον, νέες ανάγκες προστίθενται: κάποτε δεν υπήρχε κινητή τηλεφωνία, τώρα και υπάρχει και μόδα έχει γίνει να κρατούμε το τελευταίο μοντελάκι. Κάποτε δεν υπήρχαν δάνεια αλλά γραμμάτια στους τοκογλύφους και άλλους κρυφούς δανειστές. Τώρα όμως υπάρχουν και μας διευκολύνουν να αποκτήσουμε περισσότερα και, κυρίως, με πιο βιαστικό τρόπο σειρά αγαθών, συχνά ανεξαρτήτως της πραγματικής δυνατότητας του πορτοφολιού μας.
Ακριβότερες υπηρεσίες, μεγαλύτερες καταναλωτικές ανάγκες και απόσπαση μέρους του εισοδήματος πριν το βάλουμε στο χέρι -λόγω τόκων και άλλων υποχρεώσεων- καθιστούν τη διαχείριση του προσωπικού προϋπολογισμού μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Και, όσο δυσκολότερη, τόσο ευκολότερα χάνουμε τον έλεγχο της πραγματικής οικονομικής μας κατάστασης. Με αποτέλεσμα, ο μισός και πάνω πληθωρισμός απ’ αυτόν που γράφει η Στατιστική, να εξηγείται από πράγματα που -κάποτε- στην Ελλάδα ήταν πολύ πιο φθηνά. Δυστυχώς, ήρθε η ώρα να αλλάξουμε τις συνήθειές μας. Τα πράγματα θα ήσαν καλύτερα (όπως υπογραμμίζει έκθεση υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που θα συζητηθεί στο άτυπο συμβούλιο σε λίγες μέρες) αν είχε προχωρήσει ταχύτερα η απελευθέρωση των επαγγελμάτων που δημιουργούν και πωλούν υπηρεσίες. Αυτό δεν έγινε -κι ας το συζητούμε τουλάχιστον 15 χρόνια- όπως δεν συνέβη και μια άλλη εξίσου σημαντική απελευθέρωση. Πρόκειται για τις εκατοντάδες μικρές ή μεγαλύτερες διαδικασίες, κατά κανόνα συνδεδεμένες με απαιτήσεις του παμφάγου κράτους, οι οποίες κοστίζουν ακριβά σε χρόνο και -λόγω διαφθοράς- σε χρήμα.
Ολα τούτα έρχονται να αφαιρέσουν κομμάτι του διαθέσιμου εισοδήματος, χωρίς να έχουμε φθάσει στον σκληρό πυρήνα του καλαθιού που πρέπει να γεμίσει ο νοικοκύρης. Επομένως, ο μεγαλύτερος από σχεδόν όλες τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, πληθωρισμός επηρεάζει ακόμη χειρότερα την κατάσταση των οικονομικών μας. Επιπλέον, η χώρα μας επηρεάστηκε τους τελευταίους μήνες τόσο από την αύξηση του ΦΠΑ, όσο και από τη σημαντική άνοδο των επεξεργασμένων τροφίμων, αλλά και από -κάτι που δεν συνέβη σε καμία άλλη χώρα του ευρώ- την αύξηση βιομηχανικών προϊόντων που δεν επηρεάζονται άμεσα από τις ενεργειακές τιμές.
Ομως, ακόμη κι όταν θα έχουμε μετρήσει όλες τις ιδιαιτερότητες του ελληνικού πληθωρισμού, δεν θα είμαστε ούτε «πλουσιότεροι», ούτε βεβαίως θα έχουμε κάνει ευκολότερη την αποκλιμάκωσή του. Οπως σημειώνεται στην Εκθεση για τον Πληθωρισμό της Επιτροπής, οι εμπειρικές διαπιστώσεις επιβεβαιώνουν αυτό που ήδη έχουν εξηγήσει επιστημονικές έρευνες. Το 80% του πυρήνα του πληθωρισμού (δηλαδή χωρίς ενέργεια και φρέσκα προϊόντα) εξηγείται από την εξέλιξη του κόστους εργασίας και την ταχύτητα μεγέθυνσης του εθνικού προϊόντος. Και τα δύο αυτά στοιχεία διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στην ελληνική πραγματικότητα. Και θα συνεχίσουν για αρκετά ακόμη χρόνια.