Τα πρόσφατα γεγονότα στο Αιγαίο αποδεικνύουν ότι ζούμε ακόμη στον πυρήνα μιας μεγάλης αντίφασης: από τη μια πλευρά ορθώνεται η ευρωπαϊκή μας μεγαλοθυμία, η άνευ όρων υποστήριξη της ευρωπαϊκής υποψηφιότητας της Τουρκίας. Από την άλλη πλευρά, τα ελληνικά αντανακλαστικά – που κινητοποιήθηκαν μετά τη νέα ένταση στο Αιγαίο και τον άδοξο θάνατο του σμηναγού Κώστα Ηλιάκη.
Η στάση μας απέναντι στην Τουρκία δεν έχει άλλη υπόσταση πέρα από αυτή που ορίζει η ειδησεογραφία. Οταν δεν διαγράφεται άμεσος κίνδυνος στον ορίζοντα, η Ελλάδα ταυτίζεται με το ανατολίτικο στοιχείο και απενοχοποιεί τις εκλεκτικές συγγένειες με μπακλαβά και σίριαλ ελληνοτουρκικής φιλίας. Με την παραμικρή ένταση, ωστόσο, η «φιλία» κλονίζεται. Σκαλίζεις την επιφάνεια και οι Τούρκοι μεταμορφώνονται συλλήβδην σε σκοτεινούς εχθρούς, σε φαντάσματα του παρελθόντος. H στάση μας δεν φανερώνει τόσο πολλά για τους ίδιους τους Τούρκους όσο για τη δική μας κλονισμένη ταυτότητα. H ευρωπαϊκή αποστασιοποίηση που κατακτήθηκε την τελευταία δεκαετία παραχωρεί τη θέση της σε θεωρίες συνωμοσίας Μακεδονομάχων και λοιπών εθνικοφρόνων.
Τα γεγονότα μικρότερης εμβέλειας αποκτούν τερατώδεις διαστάσεις. H περίπτωση Καραχασάν δείχνει ανάγλυφα πως η μειονοτική μουσουλμανική κοινότητα «απειλεί» την ελληνική ταυτότητα με τρόπους που δεν θα φανταζόμασταν ποτέ όταν, καθισμένοι μπροστά στην τηλεόραση, παρακολουθούσαμε ελληνοτουρκικά ειδύλλια και μαθαίναμε τις πρώτες μας τουρκικές λέξεις. H σχηματική άποψη που έχουμε για τους μουσουλμάνους -και ιδίως για τις μουσουλμάνες- αποτυπώνεται στα σχετικά ρεπορτάζ περί χειραφετημένης σύγχρονης μουσουλμάνας. Ασχολούμαστε, δημοσιογραφικά, με την περίπτωση της μουσουλμάνας που εκπαιδεύεται ή χωρίζει, επιχειρώντας να δώσουμε προοδευτική χροιά σε κάτι που θεωρούμε αυτόχρημα σκοτεινό και συντηρητικό.
Την ίδια στιγμή που η Σάλμα Γιακούμπ ηγείται στο Μπίρμιγχαμ της αντιπροσωπείας για τον τερματισμό του πολέμου και η πλέον διάσημη ίσως μουσουλμάνα, Αγιαν Χιρσί Αλί (σεναριογράφος, μεταξύ άλλων, της ταινίας του Τεό Βαν Γκογκ που δολοφονήθηκε από εξτρεμιστές), χάνει την ολλανδική της υπηκοότητα προς παραδειγματισμό όσων προβαίνουν σε ψευδείς δηλώσεις για την απόκτηση ευρωπαϊκής υπηκοότητας, εμείς ασχολούμαστε με τις μουσουλμάνες που βγάζουν τις μαντίλες ή φοράνε παντελόνια. Αναγνωρίζουμε δηλαδή τον νεωτερισμό μόνο σε αυτές τις εξωτερικές, ολότελα επιφανειακές του εκφάνσεις.
Η ευρωπαϊκή μας καθυστέρηση έγκειται κυρίως στην πίστη μας ότι οι μειονότητες δεν είναι ενεργές, ούτε συμμετέχουν στις διαδικασίες, άρα δεν ενοχλούν. Μόνο στις ενοχλητικές στιγμές πέφτει η μάσκα του μεγαλόθυμου Ευρωπαίου και κυριαρχεί ανεξέλεγκτος φόβος. Δύο ακραίες, σχηματικές συμπεριφορές που μαρτυρούν ότι δεν έχουμε διαμορφώσει άποψη για τον «φίλο» που μεταμορφώνεται σε «εχθρό». Αρα, ούτε για τον εαυτό μας.