H πρώτη κινητοποίηση εναντίον των μεταρρυθμιστικών προτάσεων της Επιτροπής του ΕΣΥΠ και των πρυτάνεων για το μέλλον των AEI, οργανώθηκε από κάποιο πολιτικό κόμμα προς άγρα ψήφων. Στην κινητοποίηση προσέφεραν πανεκπαιδευτικό χαρακτήρα οι μεγάλες συνδικαλιστικές οργανώσεις της τριτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Οι καταλήψεις των AEI δημιούργησαν νέα δυναμική. Κόμματα που φοβήθηκαν ότι η αρχική απουσία τους από την εκδήλωση θα τους στοίχιζε ψήφους στις ερχόμενες εκλογές, βγήκαν στο προσκήνιο με λάβαρο την πλασματική απειλή των ιδιωτικών πανεπιστημίων. H σκιά του ανύπαρκτου όνου έγινε η προμετωπίδα του αγώνα για το πανεπιστήμιο του μέλλοντος με σύνθημα «για ένα δημόσιο ανοιχτό πανεπιστήμιο», το οποίο επαναλάμβαναν οι καταληψίες. Κάποιος δημοσιογράφος μάλιστα απερίσκεπτα τους ονόμασε «παιδιά του άρθρου 16», επιβεβαιώνοντας τον εικονικό χαρακτήρα της κατασκευασμένης πραγματικότητας. Και ενώ η αναθεώρηση του Συντάγματος, η ιδιωτική εκπαίδευση δεν περιλαμβάνονται στις προτάσεις του ΕΣΥΠ, ουδείς λόγος έγινε από τους καταληψίες για τις πραγματικές μεταρρυθμίσεις ούτε ακούστηκε εναλλακτική πρόταση από τους διαμαρτυρόμενους.
Πιστεύουμε ότι τα όσα συμβαίνουν στα πανεπιστημιακά ιδρύματα δεν αποτελούν ελληνική μοναδικότητα. Πολλές φορές στον εικοστό αιώνα οι ευρωπαϊκοί δρόμοι γέμισαν από δεξιούς ή αριστερούς ακτιβιστές για να αλωθεί η βούληση της πλειοψηφίας. H δημοκρατία είναι συνήθως το πολίτευμα του μέσου όρου και αποδίδει σε κάθε χώρα την αυθεντική εικόνα της κοινωνίας της. Υπό ομαλές συνθήκες η δημοκρατία δημιουργεί μετριοπαθείς πολίτες που επιθυμούν κυρίως την ειρήνη, τη δικαιοσύνη και την ομαλότητα. Οταν επιτελούνται θεσμικές δημοκρατικές αλλαγές, δεν σείονται τα κοινωνικά θεμέλια αλλά διορθώνονται δυσλειτουργίες και αναπληρώνονται τα κενά. Μόνο οι επαναστάτες ανατρέπουν το κοινωνικό καθεστώς για να δημιουργήσουν νέο.
Η επίκληση των ιδιωτικών πανεπιστημίων ως σημαντικού λόγου της συσπείρωσης, ενώ δεν υπάρχει αυτό το ζήτημα στα πορίσματα του ΕΣΥΠ και τις προτάσεις των πρυτάνεων, είναι μια από τις ιδιοτυπίες της πρόσφατης διαμαρτυρίας. Ομως, το ακατανόητο της συμμαχίας δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας συνδικαλιστικής δραστηριότητας υπήρξε η παντελής απουσία εναλλακτικών προτάσεων. Είναι φανερό ότι η «εξέγερση» κατά τους ζηλωτές της, υπερασπίζεται το πανεπιστημιακό καθεστώς ακριβώς όπως το ζούμε τόσα χρόνια με περισσότερες όμως επιπτώσεις για να εξακολουθήσουν ίσως να ιδρύονται νέα άχρηστα προσωποπαγή τμήματα ανά τη χώρα.
Εξεγέρσεις ακραίας συντήρησης με παραπλανητική προμετωπίδα, έχουν υπάρξει τουλάχιστον δύο φορές στο ευρωπαϊκό παρελθόν του εικοστού αιώνα, με ολέθρια για την Ευρώπη αποτελέσματα. Στην περίπτωσή μας έχουμε να κάνουμε απλώς με τη σύμπτωση τριών αταίριαστων συνήθως παραγόντων. α) Τον ανταγωνισμό δύο κομμάτων, που το μικρότερο έχει συμφέρον, όχι τόσο να σταματήσει τις μεταρρυθμίσεις, όσο να διαιωνίζεται η αναστάτωση υπό την καθοδήγησή του. β) Τους συνδικαλιστές φοιτητές που βλέπουν να διακυβεύεται η επιρροή τους στο πανεπιστήμιο και γ) μια μερίδα καθηγητών που απεύχεται κάθε αλλαγή η οποία θα διαταράξει την ισορροπία των κεκτημένων τους σε ένα πανεπιστήμιο που υπολειτουργεί. H εντατικοποίηση των σπουδών θα πλήξει κυρίως τα δικά τους συμφέροντα, όχι βέβαια των ενεργεία φοιτητών.
Πρέπει να πω ότι η σχέση με τους φοιτητές που προσέρχονται στις παραδόσεις και συνήθως διακρίνονται, υπήρξε η κυριότερη ανταμοιβή για την επί είκοσι πέντε χρόνια παρουσία μου στο άθλιο από κάθε άποψη, περιβάλλον του κτιρίου της Σόλωνος – Σίνα – Μασσαλίας. Αυτούς που κατάφεραν να προκόψουν, να μορφωθούν και να μετεκπαιδευτούν σε λαμπρές σχολές του εξωτερικού, τους σέβομαι βαθύτατα. Είναι οι φοιτητές που δεν ζήτησαν πάσης μορφής παροχές και δεν συνεισέφεραν με τις κινητοποιήσεις τους, στην υποβάθμιση των σχολών. Αν οι φυσικοί τους αντίπαλοι, οι αιωνόβιοι φοιτητές κερδίσουν τον πόλεμο κατά των μεταρρυθμίσεων, τότε τα πανεπιστήμια θα συνεχίσουν την παρακμιακή τους κάθοδο, οι γόνοι των εύπορων οικογενειών θα αναζητούν διέξοδο στο εξωτερικό, οι καθηγητές θα εμφανίζονται όλο και λιγότερο στον χώρο εργασίας τους, ενώ η χώρα μας θα τείνει πια να πρωτεύει πλέον μόνο ανάμεσα στα μεσο-ανατολικά ιδρύματα.
Η ελευθερία να λειτουργούν ιδιωτικά πανεπιστήμια στην E.E. δεν καθιέρωσε παρά ελάχιστα ιδρύματα του είδους. O λόγος είναι προφανής. Τα ευρωπαϊκά δημόσια επιτελούν το έργο τους με επάρκεια. H συνέχιση της στασιμότητας στη χώρα μας ασφαλώς θα αναδείξει ακόμα και τους μέτριους ιδιωτικούς οργανισμούς, ανταγωνιστές των δημοσίων πανεπιστημίων.
Ο ρόλος των κομμάτων, ιδιαίτερα στη διοίκηση του πανεπιστημίου, η εξάρτηση από το ΥΠΕΠΘ και συνεπώς η έλλειψη αυτονομίας, η χαλάρωση που αποδιοργανώνει τις σπουδές, η κατάργηση του ασύλου εις βάρος των ΔΕΠ διά της τρομοκρατίας και βέβαια, το ανεξέλεγκτο των καθηγητών, συνιστούν τα σημερινά προβλήματα. Οσοι στηλιτεύουν τις μεταρρυθμίσεις χωρίς να αντιπροτείνουν αλλαγές, εργάζονται, θέλουν δεν θέλουν, για την εξαθλίωση του δημόσιου πανεπιστημίου.
* O Θάνος Βερέμης είναι πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας (ΕΣΥΠ) και αντιπρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.