Ποιες είναι οι βασικές εμπειρίες ενός νεαρού Ελληνα πολίτη: η έκδοση άδειας οδήγησης, οι πρώτες εβδομάδες στον στρατό ή οι πρώτες του μέρες στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Τι μαθαίνει πολύ γρήγορα από αυτές: πως στην Ελλάδα λειτουργεί το μέσο, το λάδωμα και οι κομματικές διασυνδέσεις.
Θυμάμαι ακόμη παιδιά από όλη την Ελλάδα να κάνουν ουρά στα καρτοτηλέφωνα του στρατοπέδου για να μιλήσουν με τους γονείς τους, λίγες ημέρες αφότου είχαν καταταγεί και γνώριζαν πλέον «τι παίζει». Δεν είχε σημασία από πού ήταν ή ποιος ήταν ο πατέρας τους, γιατί επαναλαμβανόταν πάνω κάτω ο ίδιος διάλογος: «Πατέρα πάρε τον θείο Βαγγέλη που ξέρει τον βουλευτή κ. Χ να μου κανονίσει την μετάθεση», «Εχω ένα κολλητό εδώ που ξέρει τον ταξίαρχο πάνω και θα τα κανονίσει όλα».
Τα παιδιά αυτά είχαν την πρώτη τους επαφή με το δοβλέτι και έμπαιναν στο σύστημα, μαθαίνοντας πως… όποιος δεν λειτουργεί πονηρά χάνει. Ο στρατός τούς έδινε την εικόνα πως το υποτιθέμενο πλέον ορθολογικό και πειθαρχημένο κομμάτι του κράτους ήταν εντελώς, μα εντελώς διαβρωμένο από το μέσο, τον κομματισμό και -καμιά φορά- το λάδωμα.
Οποιος δεν πάει στρατό πηγαίνει στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Και εκεί τι συναντάει; Διαλυμένες, στις περισσότερες περιπτώσεις, γραμματείες και κατεβατά από αιτήσεις και δηλώσεις. Χωρίς βοήθεια, και φυσικά χωρίς καμιά αίσθηση οικειότητος συναντάνε τον άλλο ελληνικό «καρκίνο», τον κομματισμό. Συνδικαλιστές των κομματικών παρατάξεων τους περιμένουν σε τραπεζάκια, σαν να περιμένουν πελάτες προς εκμετάλλευση. Τους παίρνουν από το χέρι και γρήγορα τους βάζουν στο νόημα, στην ιδέα πως η ακαδημαϊκή ζωή στο ελληνικό πανεπιστήμιο περνάει μέσα από την κομματική διαχείριση και συνδιαλλαγή.
Πάμε τώρα στην τρίτη κοινή εμπειρία των Ελλήνων νέων, την εξασφάλιση άδειας οδήγησης. Κάθε τόσο ακούμε διηγήσεις φίλων τα παιδιά των οποίων περνάνε από αυτήν την επώδυνη διαδικασία. Κωμικοτραγικές ιστορίες με εξεταστές που κόβουν χωρίς ιδιαίτερο λόγο απλά και μόνο με την επισήμανση πως «υπάρχει και άλλος τρόπος να βγάλεις δίπλωμα». Και βεβαίως μετά την πρώτη αποτυχία έρχεται η δυσάρεστη διαπίστωση πως «καλύτερα να λαδώσω παρά να ξαναδίνω τα παράβολα και τα άλλα έξοδα χωρίς διασφάλιση ότι θα πάρω το δίπλωμα». Ολα αυτά είναι πράγματα γνωστά, απίστευτα και παγιωμένα. Ο αρμόδιος υπουργός έχει γίνει ο Κύριος Πολιτικό Κόστος και απαντά, σε όποιον του θίγει το ενοχλητικό αυτό ζήτημα, πως «τι να κάνουν και αυτοί; Πρέπει να βγάλουν κάποια λεφτά!»
Αυτό, όπως το ζουν χιλιάδες νέοι, είναι το ελληνικό κράτος πριν και μετά την επανίδρυσή του. Και όσο δεν αλλάζει θα καλλιεργεί στο νέο του πολίτη μια αίσθηση κυνισμού και νεοελληνικής κατεργαριάς που μας κρατάει αιχμάλωτους στις αδράνειές μας.