Το πολλαπλό φονικό στα Καλύβια Αγρινίου φέρνει στον νου την ταινία του Τάσου Ψαρά «Δι’ ασήμαντον αφορμήν» (1974). Ο ίδιος κοινωνικός και γεωγραφικός χώρος. Η ίδια πατριαρχική οικογένεια. Η ίδια κοινωνική διαστρωμάτωση. Ο γεωργός, ο εργάτης, ο μικροεπαγγελματίας, ο λούμπεν. Ιδιες οι σχέσεις που πλέκονται γύρω από αυτούς. Στην περίπτωση του Μιχάλη της ταινίας του Τάσου Ψαρά, του αγρότη που έφτασε στο φονικό εν βρασμώ ψυχής, δεν είναι τα βοσκοτόπια και το τριφύλλι, είναι η τιμή του καπνού (το αίτημα να απορροφηθεί το αγροτικό προϊόν χωρίς τους εκβιασμούς των διάφορων μεσαζόντων). Δηλαδή, πάλι κάτι που έχει σχέση με τη γη (και την παραγωγή της) με την οποία τόσο είναι δεμένοι οι άνθρωποι της υπαίθρου.
Τα περιστατικά αυτά, τα τόσο συχνά στη δεκαετία του ’50 και του ’60, που μοιάζουν να μην έχουν πια θέση στην εκσυγχρονισμένη καταναλωτική Ελλάδα της τρίτης χιλιετίας, αποκαλύπτουν απεναντίας το πόσο ίδιες έχουν παραμείνει οι κοινωνικές δομές της υπαίθρου, το πόσο όμοιες με τότε είναι οι εσωτερικές σχέσεις στο ελληνικό χωριό. Ιδιες οι ψυχολογικές εντάσεις και οι δραματικές κορυφώσεις. Ιδια η οργή εκείνου που ασφυκτιά από την «αδικία». Ιδια τα αρχέγονα συναισθήματα που εκρήγνυνται δι’ ασήμαντον αφορμήν (το φονικό, η έσχατη μορφή βίας από άνθρωπο εναντίον ανθρώπου δεν είχε ποτέ στην εγκληματολογική ιστορία συμπαγή κίνητρα). Οταν η σκέψη αποκλείεται από την αιφνίδια υπερδιέγερση συναισθήματος. Οταν ο δράστης δεν μπορεί να σταθμίσει τα αίτια που τον κινούν στην τέλεση της πράξης και τα αίτια που τον συγκρατούν από την εκδήλωση του πυρετικού μίσους. Είναι ένα ανθρώπινο πάθος που δεν παλιώνει. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι δράστες, οι αλλοτινοί και οι σύγχρονοι, έχουν λίγο έως πολύ το ίδιο προφίλ. Νέοι άνδρες, συνήθως ανύπαντροι, κοινωνικοί και φιλικοί, βιοπαλαιστές, με λευκό ποινικό μητρώο. Τα καλά συμμαζεμένα παιδιά, που για λίγες στιγμές μεταμορφώνονται σε φονιάδες με το αίμα να βράζει, την ψυχή ηφαίστειο. Πολλοί άνθρωποι έφτασαν κοντά στη διάπραξη φόνου μέσα σε μια θύελλα οργής, με θύματα αθώους. Λίγοι το έκαναν.
Η ασπρόμαυρη λιτότητα των μακρινών πλάνων του Ψαρά κατάφερε να προσεγγίσει με μοναδικό τρόπο τις νησίδες βίας που κρύβει σχεδόν ο κάθε άνθρωπος μέσα του και να ξεδιπλώσει τον σκοτεινό δαίμονα της οργής και της εκδίκησης, χωρίς να πιαστεί στις παγίδες της συγκίνησης, της μονοδιάστατης αφήγησης, του φολκλόρ, του ηθικοπλαστικού διδάγματος, της διαλεύκανσης των αιτίων και της απονομής δικαιοσύνης…
Παγίδες στις οποίες πέφτουν κατά συρροή τα τηλεδικεία των καναλιών. Διότι αν η τέχνη εξανθρωπίζει, η «ενημέρωση» διαστρεβλώνει, διαπομπεύει, πωρώνει, διαστρέφει.
Η τηλεοπτική εικόνα της βάρβαρης εκμετάλλευσης της αμηχανίας, της δειλίας, του πόνου, του φόβου συγγενών και λοιπών εμπλεκομένων, στα απαράδεκτα τηλεοπτικά εδώλια, εμποδίζει την αληθινή λειτουργία της όρασης και του νου μας. Στομώνει την κρίση μας. Αν δεν παρέμβουν εδώ και τώρα οι αρμόδιοι, είναι πιθανό σύντομα να ανακαλύψουμε ότι μας χρειάζεται κάποιο είδος λογοκρισίας όσων προσλαμβάνονται διά του ματιού, ένα είδος οπτικής ορθότητας που θα αποτελειώσει τη δουλειά της πολιτικής ορθότητας (της έκφρασης).
Πρέπει κάτι να γίνει άμεσα. Χάνουμε ραγδαία το βάθος του οπτικού μας πεδίου. Πνιγόμαστε στον οπτικοηλεκτρονικό οχετό. Ελεος!