«Αυτές οι ιδέες περί εύσχημης αποχώρησης δεν είναι καθόλου μα καθόλου ρεαλιστικές» είπε ο Αμερικανός πρόεδρος Μπους την Πέμπτη, μετά τη συνάντηση με τον πρόεδρο του Ιράκ Νουρί αλ Μαλικί. Αυτή ίσως είναι και η σωστότερη σύνοψη των επιλογών της αμερικανικής κυβέρνησης στο Ιράκ «δεν θα υπάρξει εύσχημη αποχώρηση».
Κάτι τέτοιο όμως δεν σημαίνει ότι δεν αναμένονται σημαντικές αλλαγές. Η μυστική αξιολόγηση της πολιτικής στο Ιράκ, στην οποία προέβη ο Λευκός Οίκος το τελευταίο δεκαπενθήμερο, συμπεραίνει ότι η πολιτική αυτή δεν λειτουργεί. Μία από τις επιλογές που εξετάζονται είναι να αναδιαταχθούν οι αμερικανικές δυνάμεις μέσα στον επόμενο χρόνο, ώστε να επικεντρωθούν στην εκπαίδευση των ιρακινών δυνάμεων.
Την Πέμπτη, ο Τζορτζ Μπους είπε ότι στόχος του είναι να «επιταχυνθεί» η μεταβίβαση του ελέγχου του Ιράκ προς τον ιρακινό στρατό και να αποχωρήσουν οι αμερικανικές δυνάμεις «το ταχύτερο δυνατόν». Αυτό πρέπει μάλλον να το πιστέψουμε. Παρόλο που η αμερικανική κυβέρνηση αναγνωρίζει ότι η αποχώρηση θα έχει δυσκολίες, δεν έχει διάθεση για μεγάλη αύξηση του όγκου των δυνάμεων. Ολοι οι ανώτατοι αξιωματούχοι με τους οποίους συνομίλησα τον τελευταίο καιρό συμφωνούν ότι τη χρονιά που έρχεται πρέπει να μειωθεί η αμερικανική παρουσία στο Ιράκ, ακόμα κι αν συνεχίζεται η εθνοτική βία.
Επίσης, η αμερικανική κυβέρνηση αντιμετωπίζει με μεγάλη επιφυλακτικότητα τις προτάσεις για τολμηρά βήματα, όπως οι συνομιλίες με τη Συρία και το Ιράν που αναμένεται να προτείνει η Ομάδα Μελετών για το Ιράκ, υπό τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Τζέιμς Μπέικερ. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι είναι κατ’ αρχήν σύμφωνοι με την ιδέα συνομιλιών με το Ιράν, όμως θεωρούν ότι υπό τις παρούσες συνθήκες θα καταλήξει σε αδιέξοδο. Οσο για τη Συρία, κάποιοι ανυπομονούν να δουν αν μπορεί να αποστασιοποιηθεί από τη συμμαχία της με την Τεχεράνη. Αλλοι μέσα στην κυβέρνηση τη θεωρούν επικίνδυνη και πιστεύουν ότι ο μόνος τρόπος προσέγγισης των ΗΠΑ με τη Συρία θα ήταν να θυσιαστεί η φιλοαμερικανική κυβέρνηση του Λιβάνου.
Μία από τις αποτυχίες που καταγράφηκαν από τον Λευκό Οίκο είναι και η πολιτική του «ανοίγματος προς τους σουνίτες» που επιχείρησε ο Αμερικανός πρέσβης στη Βαγδάτη Ζαλμάι Χαλιλζάντ. Ορισμένοι αξιωματούχοι θεωρούν ότι η πολιτική αυτή προξένησε στους σιίτες τον φόβο ότι οι ΗΠΑ θα τους εγκαταλείψουν, χωρίς ταυτόχρονα να πετύχει καμία σημαντική υποχώρηση της σουνιτικής εξέγερσης. Κάποιοι αξιωματούχοι μάλιστα υποστηρίζουν καθαρά ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα να πάρουν οι ΗΠΑ το μέρος των σιιτών. «Η εθνική συμφιλίωση είναι απάτη» είπε υψηλόβαθμος αναλυτής των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. «Στο Ιράκ πρέπει να διαλέξουμε ένα νικητή».
Η κυβέρνηση φαίνεται να τείνει προς μια εξευγενισμένη μορφή αυτής της πολιτικής. Υποστηρίζει την κυβέρνηση που είναι κυρίως στα χέρια των σιιτών και τον ιρακινό στρατό, που αποτελείται κυρίως από σιίτες και Κούρδους. Η κυβέρνηση ελπίζει ότι μπορεί να αποτρέψει τη διολίσθηση σε πλήρη εμφύλιο και σε διαμελισμό της χώρας. Ομως, καθώς ο Χαλιλζάντ αναμένεται να επιστρέψει σύντομα στην Ουάσιγκτον και να αντικατασταθεί από τον βετεράνο διπλωμάτη Ράιαν Κρόκερ, οι ΗΠΑ προβλέπεται να κάνουν λιγότερα ανοίγματα προς τους σουνίτες και να δώσουν περισσότερη βάση στη σιιτική πλειοψηφία και στην εκλεγμένη κυβέρνησή της.
Η κυβέρνηση έχει απογοητευτεί ιδιαίτερα με το Ιράν. Στα μέσα Σεπτεμβρίου νόμισαν ότι υπήρχε προοπτική προόδου και ότι ο Ιρανός διαπραγματευτής Αλί Λαριτζανί θα ερχόταν στη Νέα Υόρκη με συμβιβαστική πρόταση για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, που θα άνοιγε τον δρόμο για απευθείας διαπραγματεύσεις Ιράν – ΗΠΑ. Η αμερικανική πρεσβεία στη Βέρνη της Ελβετίας έσπευσε να εκδώσει 150 βίζες για τη συνοδεία του Λαριτζανί. Ομως το ταξίδι δεν έγινε ποτέ και οι ΗΠΑ κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο διαπραγματευτής είχε χάσει την εσωτερική διαμάχη με τον πρόεδρο Αχμεντινετζάντ. Οι Αμερικανοί θέλουν να αφήσουν ανοικτή την πόρτα για το Ιράν, όπως έδειξε η δήλωση του Αμερικανού προέδρου την Πέμπτη. «Ξέρουν πώς να μας φέρουν στο τραπέζι» είπε ο Τζορτζ Μπους. Ομως δεν υπάρχουν και πολλες ελπίδες για παραγωγικές διαπραγματεύσεις.
Αντί να ζητάει τη βοήθεια της Τεχεράνης, η αμερικανική κυβέρνηση αναζητά τρόπους να την πιέσει, χωρίς να καταφύγει σε στρατιωτικές μεθόδους. Ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών Χένρι Πάουλσον πιέζει, με σχετική επιτυχία, τις τράπεζες στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία να σταματήσουν τη χορήγηση πιστώσεων προς το Ιράν. Και ο Λευκός Οίκος συζητεί με τη Σαουδική Αραβία ώστε να αυξήσει εκείνη την παραγωγή πετρελαίου, να πέσουν οι διεθνείς τιμές και να μειωθούν τα πετρελαϊκά έσοδα της Τεχεράνης, επιδεινώνοντας την οικονομική της θέση.
Δείγμα, πάντως, του πόσο άσχημα είναι τα πράγματα στο Ιράκ αποτελεί το ότι τώρα οι ελπίδες της αμερικανικής κυβέρνησης για στρατηγικές προόδους επικεντρώνονται στην ισραηλοπαλαιστινιακή διένεξη. Ανώτατοι αξιωματούχοι πιστεύουν ότι σε αυτόν τον τομέα, η αμερικανική εξωτερική πολιτική μπορεί να φέρει αποτελέσματα και ότι μπορεί να επιτευχθεί συμβιβασμός. Είναι τόσο άσχημα τα πράγματα στη Μέση Ανατολή, που η παλαιστινιακή κινούμενη άμμος θεωρείται φορέας ελπίδας…