Δύο προβλήματα μοιάζει να έχουν οι διαπρεπείς καθηγητές Δημήτρης Τσάτσος και Κωνσταντίνος Τσουκαλάς σχετικά με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Πρώτον, ότι μπορεί τα ιδιωτικά ΑΕΙ να είναι περιθωριακά και, δεύτερον, ότι μπορεί να μην είναι περιθωριακά. Οπως γράφουν σε άρθρο τους: «Τυχόν αναθεώρηση του άρθρου 16 § 5 εδ. 1 Συντ. δεν θα οδηγήσει απλώς στην εμφάνιση νέων εκ προοιμίου αδιάφορων και περιθωριακής σημασίας ιδιωτικών ιδρυμάτων… Κάτι τέτοιο δεν είναι βέβαια σίγουρο ότι θα επισυμβεί. Είναι πολύ πιθανό όμως το «όρος» να γεννήσει τελικώς μόνον «μυς». Τι θα γίνει όμως εάν οι μύες αυτοί μεταλλαγούν σε «δράκοντες». Το έστω απίθανο αυτό ενδεχόμενο οφείλει να μας προβληματίζει.» («Τα Νέα» 4.12.2006)
Ιδια είναι η κριτική που ακούγεται χρόνια τώρα από την Αριστερά σχετικά με τα ιδιωτικά ΑΕΙ. Το πρόβλημα γι’ αυτούς είναι επίσης διττό: πρώτον, ότι πιθανώς τα ιδιωτικά ΑΕΙ θα είναι καλά (και ως εκ τούτου προορισμένα για μια ελίτ) και, δεύτερον, ότι πιθανώς θα είναι κακά (και ως εκ τούτου θα προορίζονται για το πόπολο). Μόνο που αυτού του τύπου η συλλογιστική δεν απαντά στο βασικό ζήτημα της ελευθερίας: Μπορούν οι πολίτες (συλλογικά ή ατομικά) να επιχειρήσουν εκεί που εν πολλοίς το κράτος απέτυχε; Τι έχει η Ανώτατη Παιδεία και πρέπει να παραμείνει εσαεί κρατικό μονοπώλιο; Δηλαδή, παρακαλάμε χρόνια τώρα να έρθει κάποια αυτοκινητοβιομηχανία να επενδύσει στη χώρα μας. Γιατί θέλουμε την ιδιωτική πρωτοβουλία να παράγει πράγματα που αποδεδειγμένα σκοτώνουν, ενώ την αποκλείουμε από τομείς που στη χειρότερη περίπτωση οι απόφοιτοι θα εξακολουθούν να βγαίνουν, όπως βγαίνουν σήμερα από κάποια δημόσια πανεπιστήμια και ΤΕΙ; Τι φοβόμαστε; Μην τραυματιστούν θανάσιμα τρακάροντας σε κάποιο απαρέμφατο;
Οι δύο καθηγητές γράφουν ότι ακόμη και αν «το ιδιωτικό πανεπιστήμιο θα είναι καλύτερο του κρατικού, αυτό το «καλύτερο» πανεπιστήμιο δεν θα ήταν προσβάσιμο ούτε για όλους ούτε για τους προικισμένους, αλλά μόνο για τους εύπορους». Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι παρά την ξένη εμπειρία (στα καλά μη κρατικά πανεπιστήμια των ΗΠΑ μπαίνουν πρωτίστως οι προικισμένοι και δευτερευόντως οι εύποροι) εδώ υπερισχύει η ελληνική ιδιαιτερότητα και τα καλά ελληνικά ιδιωτικά ΑΕΙ φτιάχνονται αποκλειστικά για τους έχοντες.
Κατ’ αρχήν οι εύποροι έτσι κι αλλιώς έχουν τη δυνατότητα να σπουδάσουν στα καλά πανεπιστήμια του εξωτερικού. Αρα το πρόταγμα της ισότητας που υπολανθάνει στον φόβο των δύο καθηγητών δεν υλοποιείται. Το μόνο που υλοποιείται είναι η διαρροή συναλλάγματος αλλά και εγκεφάλων (κάτι που τείνουμε να ξεχνάμε στη συζήτηση για την Ανώτατη Παιδεία).
Δεύτερον (και ίσως λίγο αστείο): τα καλά ελληνικά ιδιωτικά ΑΕΙ ακόμη κι αν απευθύνονται στους εύπορους θα λειτουργήσουν πιο εξισωτικά! Σήμερα για να σπουδάσει κάποιος σε ένα καλό μη κρατικό ΑΕΙ πρέπει να βαρύνει την οικογένειά του και με τα έξοδα διαβίωσης στο εξωτερικό. Εκ των πραγμάτων μόνο οι πολύ εύποροι έχουν αυτή την πολυτέλεια.
Χωρίς τα έξοδα διαβίωσης αυτή η Παιδεία θα είναι προσβάσιμη και από μέρος της μεσαίας τάξης. Αρα, τα καλά ελληνικά ιδιωτικά ΑΕΙ μπορεί να μην είναι για όλους, αλλά σίγουρα θα είναι για περισσότερους. Εκτός κι αν το ζητούμενο είναι να τιμωρήσουμε διά του ξενιτεμού τους εύπορους, μόνο και μόνο γιατί είναι εύποροι.
«Μακροπρόθεσμα», καταλήγουν οι κ.κ. Τσάτσος και Τσουκαλάς, «τα ιδιωτικά ΑΕΙ απειλούν να μετασχηματίσουν ριζικά το τοπίο της ανώτατης εκπαίδευσης». Δεν ξέρουμε γιατί οι δύο καθηγητές το θεωρούν αυτό απειλή, αλλά εξ όσων γνωρίζουμε για την υπόλοιπη κοινωνία είναι ζητούμενο.